دو سال از نهایی شدن طرح فروش تعهدی در بازار سرمایه ایران می‌گذرد. طرحی که می‌توانست میلیاردها تومان سرمایه را در بورس تهران نگه دارد و همچنان این بازار را به محلی برای سرمایه‌گذاری شفاف و قانونی تبدیل کند. اما این اتفاق نیافتاد و حالا با وجود سرمایه‌های زیادی که مردم از بورس خارج کرده‌اند، همچنان مشخص نیست که چه زمانی بازار سهام دوباره روی خوش به سهامداران نشان می‌دهد. ولی آیا واقعا لازم است که حتما یک بازار صعودی شود تا مورد استقبال سرمایه‌گذاران قرار بگیرد؟ تجربه‌های سال‌های سال فعالیت بازارهای مالی در دنیا نشان داده چنین سوالی پاسخ منفی دارد. چراکه این مشکل مدت‌ها قبل با ایجاد مکانیزم فروش تعهدی رفع شده است و حالا دیگر لازم نیست تا سرمایه‌گذاران منتظر افزایش قیمت دارایی‌ها باشند و از آن سود کسب کنند، بلکه در یک بازار مالی استاندارد، می‌توان از کاهش قیمت دارایی‌ها هم سود کسب کرد.
فروش تعهدی چطور کار می‌کند؟
اگر سرمایه‌گذار بتواند حتی در بازارهای نزولی به فعالیت خود ادامه دهد، احتمال خروج او بسیار کاهش پیدا می‌کند. فرصتی که توسط بازار سرمایه ایران از دست رفته و به واسطه نبود مکانیزم فروش تعهدی، شاهد خروج میلیاردها تومان پول از این بازار و ورود آن به بازارهایی مثل طلا، ارز، مسکن و خودرو هستیم. اما فروش تعهدی چطور کار می‌کند؟ در این مکانیزم سرمایه‌گذاران دارایی‌هایی که ندارند را می‌فروشند و بعدا با کاهش قیمت، آن را مجددا در قیمت پایین‌تری می‌خرند و از این کاهش قیمت سود کسب می‌کنند. ولی چطور می‌توان دارایی که ندارید را بفروشید؟ شرکت‌های بزرگ، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، کارگزاری‌ها یا حتی مالکان خرد کسانی هستند که در این مکانیزم نقش تامین کننده دارایی‌ها را دارند. آنها که بخش زیادی از دارایی خود را بیکار نگه داشته‌اند، می‌توانند با وکالت دادن به دیگر معامله‌گرها برای خرید و فروش دارایی، از آن سود کسب کنند. سرمایه‌گذاران می‌توانند به وکالت از سرمایه‌گذاران بزرگ، دارایی‌های رمزارزی آنها را بفروشند و سپس با خرید دوباره در قیمت پایین‌تر، سود به دست بیاورند. آنها متعهد می‌شوند که در زمان مشخصی به تعهد خود برای خرید دوباره دارایی عمل کنند. به همین خاطر به آن مکانیزم فروش تعهدی گفته می‌شود.
یک تیر و سه نشان با فروش تعهدی
مکانیزم فروش تعهدی یک بازی سه سر برد به حساب می‌آید. از یک طرف شرکت‌های بزرگ و صندوق‌های سرمایه‌گذاری را به سرمایه‌گذاران بلندمدت و وفادار تبدیل می‌کند که می‌توانند برای مدت طولانی دارایی‌ها را در اختیار داشته باشند و تمایلشان به سرمایه‌گذاری بلندمدت افزایش پیدا می‌کند که می‌تواند برای زنده نگه داشتن بازار مالی بسیار مفید باشد. از طرفی شرکت‌های بزرگ و صندوق‌های سرمایه‌گذاری با وکالت دادن به دیگر سرمایه‌گذاران خرد می‌توانند از دارایی‌های راکد کسب سود کنند و از فروشندگان کارمزد بگیرند. با این کار سودآوری صندوق‌های سرمایه‌گذاری افزایش پیدا می‌کند و علاوه بر منافع صندوق‌ها، جذابیت سرمایه‌گذاری غیرمستقیم برای تازه‌واردهای بازارهای مالی افزایش پیدا می‌کند. طرف سوم سرمایه‌گذارها هستند که می‌توانند به جای یک شغل پاره‌وقت فصلی که صرفا در بازارهای صعودی کارایی و سودآوری دارد، به یک شغل تمام‌وقت مشغول شوند که در ریزش بازارها سود قابل توجهی نصیبشان می‌شود.
چشم‌انتظار اجرایی شدن یک مصوبه مفید
شورای عالی بورس سال ۹۸ جزئیات طرح فروش تعهدی را به تصویب رساند. در این مصوبه راهکاری مشخص برای کارگزاری‌های بورس تعریف شد تا بعد از ایجاد زیرساخت‌های فنی، امکان فروش تعهدی سهام شرکت‌های بازار سرمایه را برای مشتریانشان فراهم می‌کند. اقدامی مثبت که در زمانی درست انجام شد، اما یک مرحله دیگر تا اجرایی شدن فاصله داشت. امید است روزی شاهد اجرای این مصوبه مفید شورای عالی بورس، سرمایه‌گذاران بتوانند از این ابزار برای کاهش ریسک معاملات و کسب سود در بازارهای نزولی استفاده کنند.
فروش تعهدی در پلتفرم‌های ایرانی رمزارز
نوبیتکس اخیرا با راه‌اندازی مکانیزم فروش تعهدی، برای اولین بار به عنوان یک بازار مالی در ایران، از تجربه سالیان سال بازارهای مالی در دنیا استفاده کرده است. با راه‌اندازی امکان فروش تعهدی، کاربران این پلتفرم رمزارزی می‌توانند با دریافت وکالت فروش از استخر مشارکت این پلتفرم، موقعیت فروش تعهدی باز کنند و از بازارهای نزولی سود بگیرند. به این صورت که اگر تحلیلشان مبنی بر کاهش قیمت یک دارایی رمزرازی است، می‌توانند با باز کردن موقعیت فروش تعهدی و دریافت وکالت فروش از طرف استخر دارایی، رمزارز مورد نظر را بفروشند و با خرید آن در قیمت پایین‌تر سود به دست بیاورند.
