معرفی بانکداری متمرکز و انواع آن

سینا شمسی: در سال‌های اخیر سرویس‌دهی به مشتریان بانکی از ارزش فراوانی برخوردار شده و شرکت‌های بزرگی در کشورمان در این مسیر قدم‌های پر‌رنگی برداشته‌اند. در این میان، سامانه‌های بانکی می‌بایست تمامی نیازمندی‌های مشتریان را به طریقی برطرف کنند که حداقل هزینه را برای مشتریان خود داشته باشند و در کمترین زمان ممکن، عملیات مورد نظر آنها انجام پذیرد.

در این سال‌ها شاهد آن بودیم که در صنعت نرم‌افزاری کشور تحولات بسیاری رخ داده که نرم‌افزارهای بانکی از این قضیه مستثنی نبوده‌اند. ارائه سرویس‌های مورد نیاز مشتریان بر بستر اینترنت هم یکی از مهم‌ترین تحولات بانکی بوده است.

اما به‌راستی در پشت این تغییرات چه سازوکاری وجود دارد؟ آیا به این مهم توجه شده یا خیر؟

برای پاسخ به این سوال باید گفت، هر نرم‌افزار دارای یک یا چند معماری است که شرایط ارتباطی آن را با سایر نرم‌افزارها مشخص می‌کند. نرم‌افزارهای بانکی زیادی وجود دارند که هر کدام به‌تنهایی قادر به رفع بسیاری از نیازمندی‌های مشتری هستند اما یکپارچگی این اطلاعات از اهمیت بالایی برخوردار است.

زمانی که در شعبه پولی جا‌به‌جا می‌کنید یا از طریق اینترنت‌بانک تراکنش مالی انجام می‌دهید لازم است این فرایندها در یک سیستم یکپارچه اطلاعات به‌روز شود. وظیفه سرویس‌دهی به نرم‌افزارهای بانکی و یکپارچه‌سازی آن با نرم‌افزار دیگری است که آن را core banking می‌نامیم.

کربنکینگ چیست؟
واژه core در اصطلاح معنای هسته و مرکز می‌دهد اما درحقیقت این واژه مخفف Centralized On Real Time Exchange است. درواقع Core Banking برای سامانه‌های مرکزی مورد استفاده قرار می‌گیرد که مجموعه عملیات مربوط به بانکداری مختص به یک بانک در آن ثبت می‌شود. به عبارت دیگر این سیستم کلیه خدمات بانکی و عملیات راهبری را با دسترسی به پایگاه داده‌های مشترک در قالب یک سیستم برای مشتریان ارائه می‌کند.

کربنکینگ، زیرمجموعه‌ها و شعب یک بانک را به یکدیگر متصل کرده و اطلاعات آنها را در یک واحد متمرکز ادغام می‌کند. این سیستم به مشتریان اجازه می‌دهد تا به حساب‌های بانکی خود دسترسی پیدا کنند و تراکنش‌های خود را در هر یک از شعب عضو، انجام دهند. در کربنکینگ، اطلاعات و تعاملات مالی شبکه بانکی در واحد اطلاعات مرکزی نگهداری و ثبت می‌شود؛ به عبارتی دیگر کربنکینگ، زیرمجموعه‌ها و شعب یک بانک را به یکدیگر متصل و اطلاعات آنها را در یک واحد متمرکز ادغام می‌کند.

سامانه بانکداری متمرکز داده‌های کاربران را در صورت درخواست، از طریق واحد اطلاعات مرکزی بازیابی می‌کنند و عملیات درخواستی آنها صورت می‌گیرد. برای مثال زمانی که فردی از دستگاه خودپرداز پول برداشت می‌کند، درخواستش به مرکز داده‌ها ارسال می‌شود و پس از پردازش آن، عملیات به تائید می‌رسد.

اکنون شعب بانک‌ها امکان اتصال آنلاین و پرسرعت را به ساختمان مرکزی بانک و به همدیگر پیدا کرده‌اند. این تحول بزرگ و دیگر تحولات، از جمله بانکداری اینترنتی و موبایلی، همگی با بهره‌گیری از نرم‌افزارهایی تحت عنوان سیستم بانکداری متمرکز ممکن شده‌اند.

مزایای سامانه کربنکینگ
مزایای سامانه بانکداری متمرکز هم بانک‌ها که ارائه‌دهنده خدمات محسوب می‌شوند را دربرمی‌گیرد و هم مشتریان را که گیرنده خدمات هستند. سیستم‌های بانکداری متمرکز، درواقع شامل مجموعه‌ای از نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای رایانه‌ای بانک هستند که فعالیت‌های اصلی بانک را بر عهده دارند تا بانک بتواند تراکنش‌های بانکی روزانه را پردازش و حساب‌ها را بر اساس آنها به‌روزرسانی کند.

انواع سیستم‌های بانکداری متمرکز به‌طور معمول شامل سپرده، برداشت‌، پردازش چک، انتقال وجه به ‌روش‌های مختلف درون‌بانکی و بین‌بانکی، تسهیلات تجاری و اعتبارسنجی، مدیریت کارت‌های اعتباری تجاری و مدیریت کارت‌های بدهی هستند که همراه با مجموعه‌ای دیگر از فرایندهای مهم بانکداری در اختیار بخش‌های شعبه و ستاد بانک‌ها قرار می‌گیرند.

معماری سیستم‌های بانکداری متمرکز یک ابزار ارتباطی سهل و ساده ارائه می‌کند که با کمک آن، سیستم‌های دفترکل با ابزارهای پیشرفته گزارش‌‌گیری در هم ادغام می‌شوند تا مدیریت فعالیت‌های روزمره بانکی بسیار سریع و کارآمد شوند. نرم‌افزار بانکداری متمرکز، بهره‌وری یک بانک را به ‌شکل قابل توجهی بالا می‌برد و همچنین به افزایش درآمد کلی بانک هم کمک می‌کند.

بانکداری متمرکز درنهایت منجر به کاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی در وقت می‌شود و مزایای مختلفی از جمله بررسی وضعیت موجودی، بدهی و اعتبار حساب مشتریان، استفاده از خدمات مربوط به چک‌های بانکی، واریز وجوه به حساب، بهبود امنیت، دسترسی ۲۴ ساعته به خدمات بانکی، بهبود روند عملیاتی و کاهش هزینه‌ها، تسهیل ارائه خدمات به مشتریان و ارائه اطلاعات مورد نیاز در زمان تصمیم‌گیری‌های مهم مشتریان را در پی دارد.

همچنین ایجاد فرایندهای ساده و خودکار، بهبود کیفیت خدمات ارائه‌‌شده، انتقال وجوه توسط مشتریان، کاهش خطا در عملیات و امکان پشتیبانی از عملیات چند ارزی از دیگر مزایای کربنکینگ به شمار می‌روند. به زبان ساده، اگر سیستم بانکداری متمرکز وجود نداشت، مشتریان همچنان برای انجام هر کاری، از پرداخت قبض موبایل تا انتقال هر گونه وجهی حتی بین حساب‌های شخصی، باید فقط به شعبه‌ای که در آن حساب افتتاح کرده بودند مراجعه می‌کردند.

سامانه بانکداری متمرکز از الزام مراجعه به شعبه‌ افتتاح حساب برای دسترسی به کلیه خدمات جلوگیری کرده و باعث شده مشتریان به اطلاعات دقیق خود و همچنین خدمات بانکی در هر زمانی دسترسی داشته باشند. از طرف دیگر کربنکینگ موجب شده تمامی بخش‌های بانک، مطابق قوانین و مقررات و درراستای استراتژی‌ها و اهداف بانک، فرایندهای بانکداری را به‌‌صورتی کاملا مشابه و یکپارچه اجرا ‌کنند. همچنین کربنکینگ از بروز خطا در ثبت و هماهنگ‌سازی تمام ورودی‌ها و خروجی‌های حساب‌ها و کارت‌های مشتریان در کانال‌های دسترسی مختلف به خدمات بانکداری جلوگیری می‌کند.

موانع اجرای کربنکینگ
راه‌اندازی فناوری کربنکینگ در ایران به اواخر دهه ۸۰ برمی‌گردد. تا آن زمان بانک مرکزی، بانک‌ها را ملزم به استفاده از این سیستم نکرده بود اما با مطرح‌شدن این موضوع در بند ۴۵ بسته سیاستی و نظارتی سال ۱۳۸۷، بانک‌ها موظف شدند تا این سیستم را در زیرمجموعه‌های خود پیاده کنند.

در این بند آمده است: «بانک‌های تجاری و تخصصی با رعایت حفظ یکپارچکی و سازگاربودن سیستم بانکداری براساس استانداردهای ابلاغی بانک مرکزی، لازم است توسعه بانکداری الکترونیکی را به‌صورت core banking شبکه‌ای برای کلیه خدمات بانکی تا پایان برنامه چهارم توسعه اقدام و عملیاتی کنند.»

این الزام هرچند در دو سال پس از آن به‌طور کامل انجام نشد اما پس از جلسه مجمع عمومی بانک‌ها در سال ۱۳۸۹، تمامی بانک‌ها و موسسات اعتباری مکلف شدند ظرف ۲۴ ماه، تمامی داده‌های مربوط به عملیات بانکی را در یک سامانه یکپارچه و متمرکز ثبت، پردازش و نگهداری کنند.

بنابراین درحال حاضر بانک‌های ایرانی، از بانک‌های دولتی گرفته تا بانک‌های خصوصی، در مقیاس‌های بزرگ و کوچک تجربه‌های متعدد و متفاوتی را در زمینه خرید، توسعه و استقرار سامانه‌های کربنکینگ داشته‌اند اما با وجود همه مزایای کربنکینگ همچنان موانعی بر سر راه توسعه این سیستم وجود دارد.

دسترسی و خرید نرم‌افزار‌های خارجی، مشکلات انطباق نرم‌افزارهای خارجی با عملیات بانکی داخلی، عدم طراحی و تهیه نرم‌افزار Core Banking بانک‌های دولتی داخل، جذب و نگهداری نیروهای متخصص و حرفه‌ای در این زمینه، سختی‌های ناشی از عدم شناخت مدیران، دستگاه‌های ناظر، بازرس و محدودیت‌های ناشی از آیین‌نامه‌های معاملاتی از جمله موانع مذکور است.

از سوی دیگر عدم پوشش مخابراتی در همه نقاط کشور، کندی توسعه شبکه زیرساخت، ارائه‌نشدن خدمات پشتیبانی به‌‌صورت شبانه‌روزی، ارائه‌نشدن خدمات مخابراتی متناسب با کیفیت مورد نیاز عملیات بانکی و بالابودن میانگین زمان تعمیر خرابی با توجه به حساسیت سامانه‌های بانکی، پایین‌بودن قابلیت اطمینان ارتباطات شبکه‌ای موجود از دیگر مشکلات شبکه ارتباطی بانک‌ها به شمار می‌روند.

دلیل جذابیت کربنکینگ چیست؟
درنهایت باید گفت هدف اصلی سیستم‌های بانکی این است که مشتریان فعلی و احتمالی را قادر به داشتن آزادی بیشتری در معاملات حساب خود کنند. با تحولات فناوری، معاملات اکنون ایمن‌تر، سریع‌تر وکمتر دست‌وپاگیر هستند. این واقعیت که این معاملات را می‌توان از راه دور از هر نقطه جهان انجام داد، این روزها سیستم‌های بانکداری متمرکز را به جنبه قابل توجهی از بانک تبدیل کرده است.

سیستم کربنکینگ همیشه هزینه‌های عملیاتی را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد و از این جهت نیاز به سرمایه انسانی کمتری را برای اجرا تضمین می‌کند. همچنین پاسخگویی بیشتر به مشتریان را امکان‌پذیر می‌کند.