محدودیت‌های اینترنتی و شرایط اخیر کشور بخش‌های مختلف اقتصادی را تحت تاثیر قرار داده اما صنعت تبلیغات یکی از نخستین بخش‌هایی است که به سرعت از این فضا تاثیر پذیرفته است.
متوقف شدن بسیاری از کمپین‌های تبلیغاتی و فعالیت‌های مارکتینگ بخشی از راهکارهای کسب و کارها برای عبور از وضعیت نامشخص فعلی است. اما در ادامه شاهد آغاز موج تعدیل و یا توقف استخدام نیروی انسانی در کسب و کارها نیز بوده‌ایم.
در حوزه دیجیتال به دلیل فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار و همچنین سرویس‌های گوگل، نخستین آسیب‌ها به حوزه‌های مرتبط با دیجیتال مارکتینگ و تیم‌های شبکه‌های اجتماعی و حوزه سئو وارد آمده است اما در صورت ادامه پیدا کردن این وضعیت کسب و کارها به اجبار به راهکارهای دردناک دیگری نیز روی خواهند آورد.
حوزه تبلیغات و مارکتینگ لبه هزینه‌کرد شرکتها به شمار می‌رود و از این رو جزو نخستین بخش‌هایی است که در شرایط اضطراری، بودجه آن در سیاست‌های بنگاهی مورد تجدید نظر قرار می‌گیرد. مارتک ۳۶۰ به عنوان سایت تخصصی حوزه دیجیتال مارکتینگ (مارتک) در بررسی خود از فضای تبلیغات پیش‌بینی می‌کند وضعیت فعلی حاکم بر فضای کسب و کارها باعث نصف شدن هزینه کرد صنعت تبلیغات کشور تا پایان سال می‌شود.
چشم‌انداز مبهم صنعت تا پایان سال ۱۴۰۱
طی ماه های اخیر ایجاد محدودیت‌های اینترنتی و رکود اقتصادی صنعت تبلیغات را هم متاثر کرده اما مهمتر از آن نبود آمار دقیق از میزان خسارت به کسب وکارها راه را برای تصمیم گیری و تصمیم سازی درست برای مدیران و صاحبان کسب و کار ها دشوار و ناهموارتر می کند.
نگاهی به رفتار عمومی شرکتها در هفته‌های اخیر مشخص کننده نوعی سردرگمی در میان کسب و کارها در مواجهه با وضعیت رخ داده است.
از این رو در این گزارش با تکیه بر دیتای منتشر شده توسط گروه‌های مختلف و مقایسه و تحلیل موارد اعلام شده توسط مراجع مختلف و نیز تحقیق میدانی سعی شده چشم اندازی از بازار تبلیغات برای فعالان و ذینفعان این حوزه ارایه شود.
رشد نسبی صنعت تبلیغات در خاورمیانه و شمال آفریقا
دوران بعد از کرونا شاهد رشد نسبی صنعت تبلیغات به خصوص در منطقه خاورمیانه است.
براساس گزارش های منتشر شده صنعت تبلیغات در منطقه خاور میانه و شمال آفریقا از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ رشدی بیش از ۱۳ درصد را تجربه کرده است و در این بین بیشترین میزان رشد در حوزه آنلاین و محیطی رخ داده است و بیشترین کاهش نیز در حوزه تبلیغات و رسانه های چاپی و سینما بوده است.
در این منطقه همچنان تلویزیون به عنوان رسانه اصلی کسب و کارها باقی مانده هرچند در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال قبل از آن با افت تبلیغ مواجه بوده است.
در مقابل در حوزه دیجیتال و تبلیغات محیطی شاهد رشدی با شیب نسبی بوده‌ایم.
کمترین میزان سهم و رشد در این منطقه به رسانه‌های چاپی اختصاص یافته که با کاهش نسبی در سه سال گذشته نشان دهنده کاهش ارزش صنعت در این بخش هستیم.
نمودار رشد صنعت تبلیغات در خاورمیانه و شمال آفریقا ۲۰۲۰–۲۰۲۲
بازار متفاوت تبلیغات در ایران
اما در ایران شرایط این صنعت کمی متفاوت است
با وجود عدم شفافیت در انتشار آمار متاسفانه نمی توان تصویر مشخصی را از وضعیت بازار تبلیغات در ایران ارایه داد عدم انتشار میزان درآمد صداوسیما از تبلیغات به عنوان مجموعه ای که بیشترین سهم از درآمد بازار تبلیغات ایران را دارد و نیز عدم اطلاع رسانی دقیق در خصوص میزان درآمد شهرداری های کلانشهرها از درآمد حاصل از واگذاری فضا های تبلیغات محیطی به عنوان یکی دیگر از تاثیر گذاران این صنعت دقت انتشار آمار را به شدت کاهش می دهد.
اما کسب و کار های فعال در حوزه تبلیغات آنلاین طی چند سال گذشته علیرغم داشتن سهم اندکی از این بازار با انتشار گزارش های مختلف سعی در ایجاد شفافیت در این حوزه را داشته‌اند.
براساس گزارش تکراسا حجم کل هزینه تبلیغات در ایران در سال ۱۳۹۹ بیش از ۳۴۰۰۰ میلیارد ریال پیش بینی شده بود که حدود ۱۷ درصد از این مبلغ معادل ۵۷۳۱ میلیارد ریال به حوزه آنلاین اختصاص یافته و ۲۹۰۰۰ میلیارد آن به سایر حوزه ها اعم از رادیو و تلویزیون– تبلیغات محیطی و شهری و چاپی اختصاص یافته است.
جدول مقایسه درآمدهای صنعت تبلیغات (دیجیتال و غیر دیجیتال)
با توجه به تاثیرات همه گیری کووید و تحریم ها بر کسب و کارها و براساس تحقیقات صورت گرفته همه گیری ۷ تا ۱۱ درصد اقتصاد کشور را کوچک تر کرد که به تبع آن کوچک شدن صنعت تبلیغات در کشور متصور است.
نمودار سهم رسانه‌ها از تبلیغات
بر اساس تحقیقات صورت گرفته در ایران رادیو و تلویزیون با ۵۳ درصد– تبلیغات محیطی و شهری با ۲۸ درصد– دیجیتال با ۱۷ درصد به ترتیب بیشترین سهم از بازار تبلیغات کشور را به خود اختصاص داده اند.
جدول تخمین درآمدهای تبلیغاتی رسانه‌های مختلف از ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱
براساس آمارها در سال ۱۴۰۰ رادیو و تلویزیون ۲۳.۹۲۹ میلیارد ریال – محیطی و شهری ۱۲.۶۴۲ میلیارد ریال و دیجیتال ۷۶۷۵ میلیارد ریال درآمد را به خود اختصاص داده اند
همچنین با توجه به نرخ تورم در سال ۱۴۰۱ پیش بینی می شد در حوزه رادیو وتلویزیون ۳۳.۵۰۱ میلیارد ریال در حوزه محیطی و شهری ۱۷.۶۹۹ میلیارد ریال و در حوزه دیجیتال ۱۰.۷۴۵ میلیارد ریال تا پایان سال هزینه گردد.
اختلالات اینترنت و فیلترینگ شبکه های اجتماعی
صنعت تبلیغات بر اساس گزارش‌هایی که اخیرا منتشر شده از اختلالات اینترنت و فیلترینگ تاثیرپذیری زیادی داشته است.
«تپسل» با انتشار گزارشی از اثرات قطعی و اختلال اینترنت در مهرماه با بیان اینکه ۵۳ درصد از کمپین‌های تبلیغاتی در زمان اختلال اینترنت در مهرماه کاهش پیدا کرده، از کاهش ۱۰ درصدی بازدید تبلیغات در وبسایت‌های بزرگ و همچنین کاهش ۹۵ درصدی هزینه‌کرد تبلیغ‌دهندگان در کمپین‌های تبلیغاتی خبر داد.
تریبون، پلتفرم انتشار رپورتاژ آگهی نیز، در این خصوص گزارشی را ارائه داده است.
در گزارش تریبون آمده است که با توجه به شرایط فعلی کشور، انتشار رپورتاژ آگهی در برخی از وبسایت‌ها با کاهش ۴۹ درصدی مواجه شده است. کاهش تمایل کسب‌وکارها به انتشار رپورتاژ آگهی درآمد وبسایت‌ها از این کانال را بیش از ۵۵ درصد کاهش داده است.
از سوی دیگر وضعیت ویژه به وجود آمده حتی به اپراتورها هم امتداد پیدا کرده و روز گذشته اعلام شد که اپراتور رایتل هشدار داده در صورت ادامه وضعیت موجود احتمال خروج این اپراتور از بازار وجود دارد.
پیش‌بینی صنعت تبلیغات تا پایان سال
ادامه وضعیت موجود نه تنها حوزه تبلیغات دیجیتال بلکه سایر حوزه ها را نیز تحت شعاع قرار داده است.
تحقیقات میدانی مارتک ۳۶۰ از شرکت های تبلیغاتی در خصوص حجم تبلیغات محیطی نیز نشان از کاهش ۵۳ درصدی فروش فضا های تبلیغات محیطی دارد.
از این رو با توجه به تداوم شرایط موجود می توان در خوشبینانه ترین حالت در حوزه تبلیغات دیجیتال درآمد ۲۵۲۵ میلیارد ریالی را تا پایان سال ۱۴۰۱ متصور بود که نشانگر نصف شدن میزان درآمدهای تبلیغاتی در شش ماه نخست سال را دارد.
چنین اتفاقی خبر خوبی برای صنعت تبلیغات و به دنبال آن حوزه تبلیغات دیجیتال نیست و حتی قبل از این هم دامنه تاثیرات آن را در این حوزه شاهد بوده‌ایم از جمله شرکت صباویژن متعلق به هلدینگ صباایده ( آپارات، فیلیمو و …) از تعلیق بخشی از فعالیت‌های خود و تعدیل تعدادی از نیروهایش خبر داده بود.
نایب‌رئیس اتحادیه چاپ دیجیتال و لیتوگرافی نیز اخیرا اعلام کرده: ایجاد محدودیت در فضای مجازی صنعت تبلیغات را دچار مخاطره کرده و آمار دقیقی از زیان این صنف به دلیل اختلال در اینترنت وجود ندارد، اما شنیده‌ها حاکی از آسیب ۱.۵ میلیارد دلاری کسب‌و‌کارهای مجازی با ایجاد این محدودیت‌ها است.
