تحریریه 
مدیرعامل شرکت «ادوبی» (Adobe)، «شانتانو ناراین» (Shantanu Narayen)، بار دیگر نگران امتحان بزرگ پیش‌روی خود است. این غول ۱۳۵ میلیارد دلاری نرم‌افزارهای طراحی، پیش‌تر یک‌بار با رهبری او توانست گذاری پیشگامانه به سمت مدل‌های اشتراکی را تجربه کند؛ تغییری که چنان تأثیرگذار بود که به ابزاری آموزشی برای مدیران آینده در دانشگاه‌ها تبدیل شد. اما حالا که هوش مصنوعی دوباره صنعت را زیر و رو کرده، این رییس پیشرو باید تمام توان خود را به کار گیرد تا بار دیگر شاگرد اول کلاس شود.
از کلاس‌های هاروارد تا تهدید هوش مصنوعی
تبدیل شدن به یک مورد مطالعاتی (Case Study) در مدرسه کسب‌وکار هاروارد، نوعی تقدیس مدیریتی محسوب می‌شود. ادوبی در سال ۲۰۱۴ وارد این لیست شد و دانشجویان مجبور بودند استراتژی ناراین را که سنگ بنای چیزی که امروز به نام «نرم‌افزار به عنوان سرویس» یا همان SaaS شناخته می‌شود، تحلیل کنند.
آن تغییر یک ضرورت بود. ادوبی که زمانی پس از «مایکروسافت» دومین توسعه‌دهنده بزرگ نرم‌افزار بود، پس از بحران مالی سال ۲۰۰۹ با سقوط ارزش مواجه شد. اما راه‌اندازی سرویس اشتراکی «کرییتیو کلاود» (Creative Cloud) همه چیز را تغییر داد و سهام این شرکت را تا اوج خود در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۴۰۰ درصد افزایش داد.
اما حالا هوش مصنوعی یک تهدید وجودی تازه است. وقتی یک پرامپت متنی می‌تواند هر تصویری را خلق کند، این سوال پیش می‌آید که اصلا دیگر چه نیازی به نرم‌افزارهای پیچیده ادوبی است؟
رقابت جنون‌آمیز برای بقا
بازآفرینی کامل یک شرکت بزرگ برای بار اول دشوار است، چه برسد به بار دوم. «نتفلیکس» یکی از معدود شرکت‌هایی است که موفق به این کار شده، اما تاریخ پر از شکست‌هایی مانند بلک‌بری و کداک است. سرعت پذیرش یادگیری ماشین، دنیای نرم‌افزار را وارد یک رقابت جنون‌آمیز کرده است تا بفهمند مدل مالی بعدی چیست.
ادوبی برای پاسخ به این تغییرات، اخیراً درآمدهای «متأثر از هوش مصنوعی» و درآمدهای تکرارشونده «اول-هوش مصنوعی» (AI-first) را معرفی کرده است؛ یعنی فروش ابزارهایی که مشخصاً بر پایه هوشمندی مدل‌های زبانی بزرگ ساخته شده‌اند.
استراتژی جدید: هوش مصنوعی عمودی
آیا این تلاش‌ها به یک چرخش موفقیت‌آمیز دیگر منجر می‌شود؟ وضعیت مبهم است. پس از معرفی «چت‌جی‌پی‌تی» (ChatGPT)، رشد درآمد در صنعت نرم‌افزار نصف شد و ارزش ادوبی نیز کاهش یافت. کاهش ارزش ادوبی در سال گذشته تقریباً هم‌تراز با «سیلزفورس» (Salesforce) بوده است.
در مقابل، شرکت «اتودسک» (Autodesk) که نرم‌افزارهای طراحی مهندسی می‌سازد، وضعیت پایدارتری دارد. استراتژی هر دو شرکت بر یک فرض استوار است: مشتریان با وجود قدرت مدل‌های زبانی، همچنان خواهان یک لایه نرم‌افزاری آشنا روی آن هستند. پیچ‌بوک این را «هوش مصنوعی عمودی» (Vertical AI) می‌نامد؛ حوزه‌ای که سرمایه‌گذاران حدود ۱۰۰ میلیارد دلار در آن تزریق کرده‌اند.
نفوذ ادوبی با بیش از ۳ تریلیون فایل PDF در گردش، به این شرکت برتری می‌دهد. اپلیکیشن آکروبات حالا به عنوان یک قطب هوشمند برای اسناد دیجیتال معرفی می‌شود. همچنین مدل هوش مصنوعی «فایرفلای» (Firefly) ادوبی با تضمین عدم نقض کپی‌رایت، خیال مشتریان تجاری را راحت کرده است.
هزینه‌های گزاف و خریدهای استراتژیک
توسعه مدل‌های هوش مصنوعی هزینه‌بر است و احتمالاً همیشه در دست غول‌هایی مثل گوگل باقی می‌ماند. ادوبی به جای رقابت مستقیم، به این رقبای شبه‌همکار متصل می‌شود. ادوبی در برنامه‌هایش «اعتبار مولد» می‌فروشد که هزینه نهایی آن برای کاربر کمی بیشتر از استفاده مستقیم از مدل‌های گوگل تمام می‌شود.
ناراین می‌داند که برای ثبت دوباره نامش در تاریخ، به خلاقیت بیشتری نیاز دارد. ادوبی پس از ناکامی در خرید فیگما، اوایل این ماه ۱.۹ میلیارد دلار برای خرید «سمراش» (Semrush) هزینه کرد؛ شرکتی که در زمینه «بهینه‌سازی موتورهای مولد» (GEO) تخصص دارد.
موفقیت پایدار ادوبی حالا به این بستگی دارد که چقدر می‌تواند بابت استفاده از مدل‌های دیگران هزینه اضافی دریافت کند و آیا می‌تواند در دورانی که اهمیت وب سنتی کم‌رنگ می‌شود، نفوذش را حفظ کند یا خیر. دنیای تجارت منتظر خواندن سرنوشت ادوبی در کتاب‌ها نخواهد ماند؛ آن‌ها مشغول نوشتن سرنوشت خودشان هستند.
