کارشناسان و فعالان صنایع بزرگ معتقدند صنایع و استارتاپها در حال نزدیک شدن به هم هستند تا سهم هر دو از تولید ناخالص داخلی افزایش یابد.
GDP یا «Gross Domestic Product» تولید ناخالص داخلی کشورها یا در واقع، رایجترین معیار برای ارزیابی فعالیتهای اقتصادی یک کشور است. همین مفهوم اقتصادی در هفتمین همایش «یلدا سامیت» (یلدای کارآفرینان استارتاپی) بهانه برپایی پنلی با عنوان «بررسی ورود شرکتهای بزرگ به اکوسیستم نوآوری و استارتاپی ایران، چالشها، فرصتها و آینده صنعت و نوآوری» بود. «ابراهیم جمیلی» بنیانگذار هلدینگ صنعتی و معدنی زرین، «رضا سنگینیان» معاونت سرمایهگذاری شرکت کیسون، «یحیی پالیزدار» مدیرعامل شرکت پشتیبانی و توسعه فناوری و نوآوری فولاد مبارکه، «رشید قانعی» مدیرعامل گروه سرمایهگذاری و توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی خلیج فارس، «امیر الحاجی» مدیرعامل صندوق سرمایهگذاری خطرپذیر شرکتی اسنوا ونچرز، «شهاب جوانمردی» مدیرعامل فناپ و «کمیل شاعری» معاونت سرمایهگذاری صندوق نوآوری و شکوفایی در این پنل که روز چهارشنبه (۲۷ دی ۱۴۰۲) در تالار بزرگ وزارت کشور برگزار شد، حضور داشتند.
سهم از GDP
ارزش پولی تمام کالاها و خدمات تولید شده نهایی در یک کشور که معمولا به صورت سالانه محاسبه میشود را با شاخص GDP میشناسند که میتوان گفت یکی از معیارهای اصلی کشورها برای اندازهگیری میزان فعالیت اقتصادیشان است. از این رو، سهم شرکتهایی که نمایندگانشان در پنل «بررسی ورود شرکتهای بزرگ به اکوسیستم نوآوری و استارتاپی ایران، چالشها، فرصتها و آینده صنعت و نوآوری» حضور داشتند، اولین سوالی بود که در این پنل مطرح شد.
«رشید قانعی» مدیرعامل گروه سرمایهگذاری و توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی خلیجفارس اولین فردی بود که به این سوال پاسخ داد و با اشاره به مجموع ۱۴ میلیارد دلار مجموع صادرات و فروش داخل، سهمی حدود ۲۰ تا ۳۰ درصدی برای هلدینگ خلیجفارس از صادرات غیرنفتی ایران برشمرد.
«یحیی پالیزدار» مدیرعامل شرکت پشتیبانی و توسعه فناوری و نوآوری فولاد مبارکه این سهم در صنعت فولاد را حدود ۳ درصد و به صورت مشخص، فولاد مبارکه ۱.۵ درصد برشمرد و پس از او، «رضا سنگینیان» معاونت سرمایهگذاری شرکت کیسون با تاکید بر اینکه آمار دقیقی از این سهم ندارد، گفت: «کیسون یک تجارت ۵۰ ساله است که از سال ۱۳۵۲ کار خود را آغاز کرد و در سالهای خوب فعالیت جزو ۱۰۰ شرکت بزرگ اپراتوری دنیا بود که در سالهای اخیر به دلیل تحریمها فعالیتهای بینالمللی کمتری داشت. این شرکت، بزرگترین شرکت پیمانکاری کانترکتوری ایرانی است که ۴۰ هزار میلیارد تومان پروژه در جریان دارد.»
«شهاب جوانمردی» مدیرعامل فناپ این سهم را در حوزه خود حدود ۶ درصد دانست و اظهار امیدواری کرد که این شرکت و صنعت بتواند سهم بیشتری از GDP داشته باشد.
«امیر الحاجی» مدیرعامل صندوق سرمایهگذاری خطرپذیر شرکتی اسنوا ونچرز هم گرچه سهم صنعت لوازم خانگی را نمیدانست، اما از سهم ۵ درصدی برندهای زیرمجموعه خود یاد کرد.
در ادامه این بخش، «ابراهیم جمیلی» بنیانگذار هلدینگ صنعتی و معدنی زرین صحبت کرد و گفت: «گروه زرین در بخش خصوصی فعالیت میکند و ۴ شرکت در حوزه بورس دارد و میتوانم بگویم از صفر تا صد معدن فعال است. آمارها در حوزه معدن متفاوت است، اما به صورت کلی، عددی بین ۶ تا ۱۳ درصد درباره سهمشان از GDP مطرح میشود.»
او البته تاکید کرد که در این شرکت، همه تکنولوژیهای وارد شده توسط تحصیلکردههای ایرانی مهندسی معکوس شده و پژوهشکده این هلدینگ هم توانسته است کارهای خوبی را در حوزه معدن و صنایع معدنی انجام دهد.
فرهنگ صنعت و فناوری نزدیک میشود
بخش دوم صحبتها در این پنل تخصصی مربوط به سرمایهگذاری بود که شرکتها در حوزه CVC انجام دادند یا قرار است انجام دهند؛CVC یا سرمایهگذاری خطرپذیر شرکتی مفهومی نشاندهنده سرمایهگذاریای است که کاملا متعلق به شرکتی است که به دلایل مختلف تمایل به سرمایهگذاری در استارتاپها دارد. در این بخش درباره سرمایهگذاریها و همچنین برنامههای آینده شرکتها برای نوآوری زنجیره ارزش و همچنین استفاده از CVC سوال شد که «رشید قانعی» مدیرعامل گروه سرمایهگذاری و توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی خلیجفارس در این باره گفت: «هلدینگ خلیجفارس پروژههای زیادی در حدود ۱۵ میلیارد دلار در جریان دارد که میتواند بازار خوبی هم برای مارکتها و هم استارتاپها و فنآورها باشد. از چند سال پیش این دغدغه در مجموعه به وجود آمد که چطور میشود این بازار را در اختیار شرکتهای خودمان قرار دهیم تا منجر به رشدشان شود.»
قانعی نتیجه این دغدغه را چند اقدام خوب دانست و افزود: «در همین راستا، دو رویداد پتروفن و پتروکم برگزار شده است که در پتروفن شرکتهای خودمان نیازهایشان را در حوزه استارتاپها اعلام و در پتروکم برعکس، دانشبنیانها توانمندیهایشان را عرضه میکنند.»
او با اشاره به کندی صنایع بزرگ که موجب میشود فرهنگ خاص خودشان را داشته باشند و به چابکی شرکتهای دانشبنیان نباشند اشاره و اظهار کرد: «این ۲ رویداد موجب میشود که این فرهنگها به هم نزدیکتر شوند.»
قانعی ادامه داد: «از سوی دیگر، ما در شرکتهایمان یک معاونت یا مدیریت تحقیق و توسعه یا پژوهش یا عناوین مشابه داریم ولی اینها بیشتر گرایششان به ساختار داخلی است و شاید با ادبیات و درک منجر به رشد، آشنا نیستند. به همین دلیل سعی کردیم به سمت CVC حرکت کنیم. با توجه به معافیت مالیاتی که در این باره در نظر گرفته شده، مجوز یک صندوق ۲ هزار میلیارد تومانی را گرفتیم که در شرف ثبت است و احتمالا ابتدای سال بعد شروع به فعالیت میکند ولی هر شرکتی بخواهد به این صندوق ورود کند، باید از طریق همین ۲ رویداد باشد.»
او، ماموریت صندوق را تکمیل زنجیره ارزش مجموعه دانست و گفت: «بیش از ۵۰۰ شرکت دانشبنیان در سالهای گذشته با ما قرارداد داشتند که فکر میکنم ارزش جاری این قرادادها حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان باشد.»
ورود استارتاپها به صنعت فولاد
ضرورت ورود استارتاپها به صنعت فولاد سوال بعدی پنل «بررسی ورود شرکتهای بزرگ به اکوسیستم نوآوری و استارتاپی ایران، چالشها، فرصتها و آینده صنعت و نوآوری» بود که «یحیی پالیزدار» مدیرعامل شرکت پشتیبانی و توسعه فناوری و نوآوری فولاد مبارکه درباره آن پاسخ داد: «اگر بتوانیم این مساله را جا بندازیم که بدون ارتباط و درگیر شدن واقعی صنایع با افرادی که ایده جدی کسب و کار دارند آینده جدیای متوجه صنعت نیست، نمیتوانیم کاری پیش ببریم. به اعتقاد من اگر در این ارتباط موفق شویم، کارمان را کردهایم، زیرا هم پل ارتباطی میان این دو وجود دارد و هم بازار کافی برای فعالیت.»
او با بیان اینکه ۱۵ سال است مساله بومیسازی در صنعت فولاد مطرح شده و ۸۰۰ شرکت دانشبنیان در این زمینه همکاری میکنند، افزود: «فعالیت در حوزه بومیسازی ضروری است، اما ناظر بر گذشته است، خلاقیت آنچنانی ندارد و کسب و کار نو هم محسوب نمیشود. اما از سال ۱۳۹۸ در جمعی با لیدرهای صنعت فولاد به این نتیجه رسیدیم که شرکتهای بزرگ دنیا ۱۰-۱۵ سالی است که در تلاش هستند تا از صنعت خودشان با استراتژی مختلف بیرون بیایند و به حوزههای دیگر ورود کنند. در همان سال بود که مصوبه لازم در زمینه تشکیل CVC گرفته و سال ۱۳۹۹ شرکت آن تاسیس شد و از سال ۱۴۰۰ شروع به فعالیت کرد. تا امروز کمکی که به این بخش از فولاد مبارکه شده است ۱ هزار میلیارد تومان بوده و فولاد مبارکه هم حدود ۸۰۰ میلیارد تومان در این زمینه سرمایهگذاری کرده است و حدود ۳۰ شرکت در زنجیره ارزش فولاد فعالیت میکنند.»
به گفته پالیزدار، فولاد یک صنعت بزرگ سنگ تا رنگ است که بزرگترین ناوگان حمل و نقل، یکی از بزرگترین ناوگانهای ریلی، کارخانه تولید رنگ، اتوماسیون و یکی از بزرگترین بازارها را در اختیار دارد.
او توضیح داد که طبق برنامه فولاد مبارکه قرار است تا پایان سال ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد تومان در این حوزه سرمایهگذاری کند و تا سال ۱۴۱۰ سهم CVC را در این مجموعه به حدود ۱.۵ درصد برساند.
برنامهریزی برای سهم ۵۰ درصدی
در ادامه این پنل، «رضا سنگینیان» معاونت سرمایهگذاری شرکت کیسون درباره فعالیتهای این شرکت در حوزه برنامهریزی آینده و گسترش CVC صحبت کرد و گفت: «هرچند کیسون ۵۰ هزار ساختمان ساخته و بزرگترین شرکت ساختمانسازی ایران محسوب میشود، اما در کنار آن سازنده بسیاری از سازهها پتروشیمی، صنعتی و ریلی در کشور بوده و به همین دلیل دنبال تکنولوژیهایی است که با استراتژی کیسون همخوانی داشته باشد. از این رو، تلاش میکنیم به سمت سرمایهگذاری در نوآوریهایی که به ما کمک میکند محصولات بهتر یا خدمات بهتر ارائه کنیم، هستیم.»
او در توضیح این رویکرد شرکت کیسون از سرمایهگذاری در استارتاپها از جمله آچاره به صورت نقدی و به مبلغ ۷۲ میلیارد تومان و در یک استارتاپ دیگر در حوزه نانوپلیمر و به صورت غیرنقدی به ارزش ۱۲۰ میلیارد تومان خبر داد.
سنگینیان با بیان اینکه کیسون به دنبال توسعه فعالیت و توسعه استراتژیک است، گفت: «علاوه بر شتابدهی به استارتاپهایی هم فکر میکنیم که باعث معرفی محصول جدید یا ارائه و خدمات بهتر میشوند. پیشبینی ما این است که امسال ۲۰۰ میلیارد تومان در این زمینه سرمایهگذاری مستقیم داشته باشیم و این برنامه را برای دوره ۵ ساله برنامهریزی کردیم تا به سطحی برسیم که در برنامه میانمدت حوزه سرمایهگذاریهای CVC شرکت ۵۰ درصد فعالیت کیسون را شامل بشود.»
بازار بزرگ لوازم خانگی
شاید به نظر برسد صنعت لوازم خانگی وابستگی مستقیمی به استارتاپها ندارد. مدیرعامل صندوق سرمایهگذاری خطرپذیر شرکتی اسنوا ونچرز با این توضیح، گفت که خیلی از صنایع مشابه این شرکت در این زمینه فعالیتهایی داشتهاند.
«امیر الحاجی» به مطالعات شرکت متبوع خود در این زمینه اشاره کرد و افزود: «صحبتهایی کردیم و مطالعاتی داشتیم که به دو نکته رسیدیم. اول، برای اینکه بتوانیم فعالیتهای استارتاپی را درک و سرمایهگذاری کنیم سعی کردیم سطح ارتباطی خود را به عنوان یک شرکت که بازار بزرگی دارد با استارتاپها یکی کنیم. از این رو، با ایجاد مرکز نوآوری سعی کردیم این ادبیات را یکسانسازی کنیم و بخشی از سرمایه ما به این سمت رفت. در حال حاضر در دانشگاه شریف و دانشگاه صنعتی اصفهان کار را شروع کردیم و قصد توسعه این بخش را با نام تجاری اسنواتک داریم. دوم، سرمایهگذاری در این حوزه است که اعتقاد جدی به آن داریم و معتقدیم استارتاپها بیشتر از سرمایه و پول نیاز به بازار دارند. یک سال است در این بخش فعال هستیم و تمرکزمان بر بازار بوده است و سال آینده دنبال استارتاپهایی هستیم که در زنجیره ارزش خودمان برایشان بازارسازی کنیم تا بازاری بیش از ۲ هزار میلیارد تومان داشته باشیم.»
او تاکید کرد وسعت مشتریان در این صنعت و تعهد به آنها ایجاب میکند به استارتاپ توجه شود و از این رو اسنوا ونچرز به دنبال تحقق این تعهد به مشتریان است.
شرایط متفاوت نوآوری در معدن
در بخش معدن اما شرایط فعالیت استارتاپها کمی با حوزههای دیگر متفاوت است. آنطور که بنیانگذار هلدینگ صنعتی و معدنی زرین در این باره گفت، در حوزه معادن سرمایه در مرحله دوم قرار دارد و اولویت نیاز استارتاپها به یک پایلوت برای آزمایش و بررسی نوآوریهایشان است.
«ابراهیم جمیلی» با بیان اینکه بسیاری از فعالان این حوزه حاضر نبودند پایلوت در اختیار استارتاپها قرار دهند، افزود: «به هر حال در اختیار گذاشتن پایلوت میتواند به تولید آسیب برساند، زیرا قرار است با سیستمی کار شود که شناخته شده نیست.»
به گفته او، دومین مانع در مسیر فعالیت استارتاپهای معدنی اطلاعات کم و استاندارد نبودن اطلاعات در این بخش است.
بنیانگذار هلدینگ صنعتی و معدنی زرین با این توضیحات ادامه داد: «ما به عنوان یکی از اولینها وارد حوزه هوشمندسازی شدیم و یک تفاهمنامه با فناپ امضا کردیم که طی آن امکانی فراهم شد تا ضمن هزینه کمتر با دانش فناپ کار کنیم. الان هم اتفاقهای بسیار خوبی افتاده و معدن که با این حوزه فاصله داشت، در حال نزدیک شدن به آن است.»
او در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به یک همایش مرتبط با معادن در عربستان گفت: «عربستان اعلام کرد آمادگی دارد که در ۸۰ کشور حاضر در همایش سرمایهگذاری کند. در عربستان شاید معادنی در حال حاضر اکتشاف نشده باشد، اما این کشور میخواهد از ظرفیت کشورهای دیگر استفاده کند. ما اگر حواسمان به این موضوع نباشد در منطقه با کشورهای دیگر فاصله زیادی پیدا خواهیم کرد.»
جمیلی در ادامه تاکید کرد: «در استارتاپها فقط دنبال این نیستیم که پول در بیاوریم، بلکه هدف این است که فاصله کشور ما با دیگر کشورها کم شود. بر مبنای وظیفهای که داریم دیتابیس لازم را آماده میکنیم و مطمئن هستیم در آینده نه چندان دور اتفاقهای خوبی خواهد افتاد. در حال حاضر هم اولین شتابدهنده را در دانشگاه امیرکبیر پایهگذاری کردیم.»
او اما یک انتقاد هم به فعالیتهای این حوزه داشت؛ نبود همکاری جمعی که در نتیجه آن، همه یک سری کارها را از اول شروع میکنند در حالی که نیاز است در یک سو حرکت کنند.
جمیلی ادامه داد: «ما آمادگی داریم در تمام مواردی که مربوط به شرکتها و استارتاپهاست به عنوان شرکای جدید همکاری خوبی در راستای هوشمندسازی داشته باشیم.»
فعالیت ۹ صندوق
در ادامه این پنل نوبت به «کمیل شاعری» معاونت سرمایهگذاری صندوق نوآوری و شکوفایی رسید تا درباره عملکرد صندوق صحبت کند.
او با بیان اینکه در حال حاضر ۹ صندوق «وی سی» و «ال پی» در حال سرمایهگذاری هستند و قدیمیترینشان از سال ۱۳۹۹ شروع به فعالیت کرده است، گفت: «بقیه در فرآیند تاسیس هستند که اگر بورس کمک کند در سه ماه اول ۱۴۰۳ این آمار به ۱۷ صندوق میرسد که در مجموع ۴۵۵۰ میلیارد تومان سرمایه دارند. این یکی از ابزارهای ما در حوزه استارتاپهاست.»
شاعری با اشاره به شرکتهای CVC که مجوز گرفتهاند، اظهار کرد: «در حال حاضر ۵ شرکت مجوز گرفتند و در کارگروه ۱۴ درخواست دیگر هم موجود است. سرمایهای که در این بخش به صورت رسمی درگیر شده خیلی نیست، ولی امیدواریم این شرکتها بعدا بتوانند این سرمایه را افزایش دهند.»
بخش دیگر فعالیت صندوق که شاعری به آن اشاره کرد، مدل «همسرمایهگذاری» بود که در حال بازنگری است و در صورت تصویب آن در شورای آتی، CVC هایی که جزو شرکتهای خطرپذیر هستند وارد یک فرآیند هم سرمایهگذاری میشویم و یک خط سرمایهگذاری با VC و CVC برایشان تعریف میشود.
کلان چالشها
در ادامه پنل «بررسی ورود شرکتهای بزرگ به اکوسیستم نوآوری و استارتاپی ایران، چالشها، فرصتها و آینده صنعت و نوآوری» سوالی درباره کلان چالشهای CVC ها مطرح شد که چگونه میتوانند مشکلاتشان را حل کنند.
«شهاب جوانمردی» مدیرعامل فناپ در این باره گفت: «اگر به دنبال تغییر و تحول در حوزه اقتصاد نوآوری هستیم باید نوآوری در این بخشها نهادینه شود و CVC ها به عنوان یکی از جدیترین ابزارها ایفای نقش داشته باشند.»
او با ابراز خوشحالی از ورود بزرگترین صنایع کشور به این حوزه افزود: «سیاستگذار هم به درستی از مشوقهایی استفاده کرده است تا صنایع را در این بخش تشویق کند از اعتبار مالیاتی و مشوقها استفاده کنند. امروز باید جدیتر درباره بیمها و امیدهای CVC ها کار کنیم. ورود سرمایه به حوزه نوآوری حتما مبارک است و حتما تغییر و تحولی را در کسب و کارها و هم امیدهایی در بدنه نوآور کشور ایجاد میکند. بخش بیم اما آنجاست که ما همیشه به نوک کوه یخ نگاه میکنیم و موضوعات بعدی و زیرساختهای حقوقی مساله ورود CVC ها به بازار و تربیت نیروی انسانی و … توجه نداریم.»
جوانمردی ادامه داد: «من فکر میکنم لازم است که CVC ها در قالب تشکل یا هر یک به صورت جداگانه به این موضوع ورود و به بقیه اجزایی که باعث اثربخشی CVC ها میشود، دقت کنند وگرنه بعد از مدتی آنها هم بازیکن سرمایهگذاری میشوند که سود مقطعی را میبینند و موضوع زنجیره ارزش در صنایع مغفول میماند.»
از نگاه او، کشور برای افق پیشرو نیاز دارد به اینکه صنایع از حرکت جداگانه دور شوند و اهتمام جمعی داشته باشند.
جوانمردی افزود: «کشور ما بحرانهای متعددی در حوزه آب و خاک، آلودگی، انرژی، سالمندی و … دارد که از نظر کسب و کاری شاید فرصت هم باشند، اما نگاه یکپارچهای برای آنها وجود ندارد. من گمان میکنم باید منتظر باشیم دو سال دیگر روی این صحنه مجموعههایی را ببینیم که هر یک، یک ماموریت کلان ملی را در اختیار گرفتهاند تا مسائل کشور حل شود. اگر ما از مسائل بنگاهی به سمت مسائل ملی برویم حتما انتفاع کسب و کاری هم همراه خواهد داشت.»
او ادامه داد: «درست است که در اکوسیستم جهانی میخواهیم خودمان را جا بیاندازیم و دستاوردهایمان را نشان دهیم، اما فکر میکنم اگر تمرکزمان روی مسائل خودمان و موضوعات اصلی کشور باشد موفقتر هستیم. در بخش خصوصی و حاکمیت حاضر نیستیم هیچ چیزی را فدا و رها کنیم، اما به اعتقاد من اگر از کلان مسالهها شروع کنیم به راهحل میرسیم و یک برگ برنده خواهیم داشت.»
موفقیت در نگاه ملی است
نگاه ملی، موضوعی بود که «ابراهیم جمیلی» بنیانگذار هلدینگ صنعتی و معدنی زرین هم بر آن تاکید داشت. او در ادامه صحبتهای جوانمردی گفت: « اگر نگاهمان ملی باشد موفق میشویم. نباید از دولت انتظار داشته باشیم، زیرا پولی ندارد. اگر میخواهیم موفق بشویم باید بخش خصوصی به میدان بیاید و باید سنگهای جلوی پای بخش خصوصی را برداریم.»
او افزود: «۴ هزار نفر در این مراسم حضور یافتند و نگاهشان این است که ایدههای خودشان را به محصول برسانند. اگر این افراد بتوانند وارد صنعت بشوند موفق شدهایم. در واقع موفقیت ما همکاری با این جوانان است و باید این موضوع را نهادینه بکنیم.»
فرهنگ CVC در حال نهادینه شدن است
«رضا سنگینیان» معاونت سرمایهگذاری شرکت کیسون هم در تایید این صحبتها گفت: «ورود استارتاپها به صنایع کمک میکند که آنها آرام آرام در این زمینه آموزش ببینند. بحث دوم تاثیرگذاری است که در صورت سرمایهگذاری استارتاپها تقویت میشوند. مجموعه فعالیتهای صورت گرفته در ۱۰ سال گذشته نشان میدهد سرمایهگذاری در استارتاپها از طریق CVC افزایش یافته و ۲۶ درصد سرمایهگذاری از همین طریق است که نشان میدهد این فرهنگ در حال نهادینه شدن است و شرکتها آن را پذیرفتهاند.»
