گزارش جدید دیتاک نشان می‌دهد که با وجود نفوذ ۸۵ درصدی اینترنت در ایران و استفاده ۷۱ درصدی کاربران از فیلترشکن، کیفیت زیرساخت اینترنت کشور با ۱۴ رتبه تنزل در جایگاه ۷۲ جهان قرار گرفته است. این گزارش همچنین تصویری از یک اکوسیستم دیجیتال بسیار فعال، با حضور ۳۳ میلیون کاربر در اینستاگرام و رتبه دوم ایران در جهان از نظر نسبت جمعیت اینفلوئنسرها، ترسیم می‌کند.
شرکت تحلیل داده دیتاک، در گزارش سالانه ۱۴۰۳ خود با عنوان «رفتار کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی»، با تحلیل بیش از ۲.۵ میلیارد محتوای آنلاین، به بررسی جامع چشم‌انداز دیجیتال ایران پرداخته است. این گزارش نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۳، ۸۵.۴ درصد از جمعیت ایران کاربر اینترنت بوده‌اند و ۸۲.۲ درصد در شبکه‌های اجتماعی فعالیت داشته‌اند.
گزارش دیتاک: اینترنت ایران، ارزان اما بی‌کیفیت
یکی از یافته‌های کلیدی این گزارش، وضعیت زیرساخت اینترنت در کشور است. در حالی که شهروندان ایرانی برای خرید بسته‌های اینترنت نسبت به سایر کشورهای منطقه ساعات کمتری کار می‌کنند (اینترنت ارزان)، اما کیفیت اینترنت دریافتی آن‌ها پایین‌تر است. جایگاه زیرساخت اینترنت ایران نسبت به سال گذشته ۱۴ رتبه تنزل یافته و در رتبه ۷۲ از ۱۲۱ کشور، پایین‌تر از مغولستان، قرار دارد. این شرایط باعث شده تا راهکارهای جایگزین مانند اینترنت ماهواره‌ای مورد توجه قرار گیرد و طبق گزارش، بیش از صدهزار ایرانی از اینترنت استارلینک استفاده می‌کنند.
قلمرو پلتفرم‌ها: اینستاگرام پیشتاز، واتس‌اپ تأثیرگذار
در میان شبکه‌های اجتماعی، اینستاگرام با ۳۳ میلیون کاربر فعال، همچنان پیشتاز است. پس از آن، تلگرام با ۲۶ میلیون، واتس‌اپ با ۲۲ میلیون، و پیام‌رسان‌های داخلی ایتا و روبیکا به ترتیب با ۱۹ و ۱۸.۵ میلیون کاربر فعال قرار دارند. یوتیوب نیز با ۸ میلیون کاربر فعال، جایگاه قابل توجهی دارد. این گزارش همچنین به یک نتیجه جالب اشاره می‌کند: رفع فیلتر واتس‌اپ تأثیری بر بازدید تلگرام نداشته، اما باعث افت بیش از ۵۰ درصدی بازدید پلتفرم‌های داخلی شده است.
تحلیل رفتار و محتوا در هر پلتفرم
گزارش دیتاک نشان می‌دهد که هر شبکه اجتماعی، فرهنگ و کارکرد متفاوتی دارد:
- اینستاگرام: با ساعت اوج انتشار محتوا در ۲۰:۰۰، فضایی مبتنی بر «ویترین زندگی و زیبایی» است. این پلتفرم برای برندهای مصرفی (B2C)، فروشندگان آنلاین و اینفلوئنسر مارکتینگ بسیار مناسب است.
- تلگرام: دو ساعت اوج فعالیت در ۱۱:۰۰ و ۲۱:۰۰ دارد و به عنوان «سکوی ارتباط و اطلاع‌رسانی مردمی» عمل می‌کند. این پلتفرم برای فروش مستقیم، رسانه‌های مستقل و روابط عمومی سازمان‌ها فرصت‌های خوبی فراهم می‌کند.
- توییتر (ایکس): با ساعت اوج انتشار در ۲۳:۰۰، «میدان گفتمان و بحران» است. این فضا برای روزنامه‌نگاران، تحلیلگران، استارتاپ‌ها و مدیریت بحران کاربرد دارد.
- لینکدین: با اوج فعالیت در ساعت ۱۱:۰۰، یک «سکوی برندینگ شخصی» و رسمی است که برای شبکه‌سازی حرفه‌ای، جذب نیرو و برند کارفرمایی استفاده می‌شود.
اقتصاد اینفلوئنسری: ایران، دومین کشور جهان
یکی از شگفت‌انگیزترین یافته‌های گزارش، جایگاه ایران در اقتصاد اینفلوئنسری است. ۱.۹۳ درصد از جمعیت شاغل کشور را اینفلوئنسرها تشکیل می‌دهند که این آمار، ایران را در جایگاه دوم جهان پس از برزیل قرار می‌دهد. ایران همچنین با در اختیار داشتن ۵ درصد از مجموع اینفلوئنسرهای جهانی، چهارمین کشور بزرگ در این حوزه است. هزینه‌های تبلیغات اینفلوئنسرها نیز طیف گسترده‌ای دارد؛ از ۱۵۰ هزار تومان برای یک استوری از اینفلوئنسر نانو تا ۷۰۰ میلیون تومان برای یک پست از اینفلوئنسر مگا.
گزارش به بازاریابان توصیه می‌کند که به جای اتکا به تعداد فالوئر، بر شاخص «مخاطب فعال» تمرکز کنند. به عنوان مثال، در صنعت نئوبانک، تعداد مخاطبان فعال بلوبانک در اینستاگرام تقریباً دو برابر مجموع رقبایش است.
چالش پاسخگویی و چشم‌انداز رسانه‌ها
گزارش دیتاک یک ضعف بزرگ را در اکوسیستم دیجیتال ایران برجسته می‌کند: نرخ بسیار پایین پاسخگویی برندها. طبق این گزارش، بیش از ۹۵ درصد از کامنت‌ها یا منشن‌های دریافتی برندهای ایرانی بدون پاسخ باقی می‌ماند. در این میان، برندهایی مانند همراه اول و ایرانسل به دلیل استفاده از ابزارهای سوشال لیسنینگ، پاسخگویی بهتری دارند.
در حوزه رسانه نیز، ایران با داشتن حدود ۱۴,۰۰۰ رسانه فعال، بیش از دو برابر مجموع رسانه‌های دیگر کشورهای خاورمیانه را در خود جای داده است. با این حال، تعداد کانال‌های خبری تلگرام (بیش از ۲۰۵ هزار) ۲۰۰ برابر بیشتر از سایت‌های خبری است که اهمیت رصد این پلتفرم را در مدیریت بحران و کمپین‌های روابط عمومی دوچندان می‌کند.
