صنعت بازی ایران علیرغم وجود ظرفیت‌های بسیار زیاد، در وضعیت بحرانی قرار دارد. بسیاری از فعالان این حوزه به دلیل چالش‌های موجود، معتقدند وضعیت این حوزه به مرحله هشدارآمیز رسیده است.
به گزارش روابط‌عمومی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران، گسترش بازی‌های رایانه‌ای در سال‌های اخیر منجر به ایجاد یک اکوسیستم بازی‌سازی در ایران شده است. اکوسیستمی که در دهه گذشته شمسی، از رشد بسیار خوبی برخوردار بود. فعالان این حوزه توانستند با اتکا به نیروی انسانی جوان و خلاق و گسترش بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی در کشور، محصولات متنوع و جذابی را وارد بازار کنند. محصولاتی که با استقبال مخاطب ایرانی مواجه شده‌اند و بعضا در عرصه جهانی نیز توانستند جوایزی را کسب کنند.
کاربران ایرانی به این حوزه علاقه‌مند هستند و گیمرها در روز ۹۳ دقیقه از وقت خود را به انجام بازی اختصاص می‌دهند. محمد مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در تیرماه سال جاری تعداد مخاطبان بازی‌های رایانه‌ای در ایران را ۳۴ میلیون نفر اعلام کرد. او همچنین گفت ۵ میلیون نفر از این مخاطبان، بازیکنان حرفه‌ای هستند و بازی‌های رایانه‌ای بعد از موسیقی، بالاترین میزان مصرف فرهنگی را به خود اختصاص داده است. بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای نیز در گزارشی که از وضعیت این حوزه در سال ۱۴۰۰ منتشر کرده است، تعداد بازیکنان را ۳۴ میلیون نفر اعلام کرده است که ۵۹درصد از آنها را مردان تشکیل می‌دهند. طبق این گزارش مجموع هزینه کرد بازیکنان ایرانی برای سخت‌افزار و نرم‌افزار بازی‌های دیجیتال در این سال، ۱۹ هزار میلیارد و ۲۷۹ میلیون تومان بوده است.
دردسرهای فیلتر گوگل‌پلی
صنعت بازی علیرغم رشد خوب در دهه گذشته، حال با مشکلات متعددی روبه‌رو است. مشکلاتی که چرخ این صنعت را کند کرده است و آن را به حالت اهتزار انداخته است. از نیمه دوم سال گذشته و با اعمال محدودیت‌های بیشتر بر اینترنت کشور و فیلتر اپلیکیشن گوگل‌پلی در ایران، وضعیت این حوزه بیش از پیش به مرحله خطر نزدیک شده است. بسیاری از بازی‌سازان و استودیو‌های بازی‌سازی اغلب درآمد و کاربر خود را از این استور به دست می‌آوردند. حال با فیلتر این اپلیکیشن، فعالان این حوزه از بخش مهمی از درآمد خود محروم شده‌اند. ابوالفضل صادق، فعال حوزه بازی و رئیس کمیسیون بازی‌های رایانه‌ای سازمان نصر تهران درباره فیلتر گوگل‌پلی و پیامدهای آن برای صنعت بازی ایران می‌گوید: «متاسفانه فیلترینگ گوگل‌پلی در یک سال گذشته آسیب‌های جبران ناپذیری به صنعت بازی‌سازی کشور وارد کرده است و عملا کسب‌وکارهای شرکت‌های فعال در این حوزه را بصورت کامل مختل کرده است.»
او در ادامه افزود: «هزینه تبلیغات در پلتفرم‌های داخلی مقرون به صرفه نیست و ROI مثبت نمی‌شود. در واقع درون یک چرخه معیوب قرارگرفته‌ایم که هر روز آسیب‌های آن بیشتر می‌شود. با فیلتر گوگل‌پلی نه تنها بخش مارکتینگ مختل شده است، بلکه ابزارهای توسعه‌ای که گوگل‌پلی در اختیار توسعه دهنده‌ها قرار می‌داد نیز از دسترس خارج شده است و نمی‌توانیم از این قابلیت‌ها استفاده کنیم. دلیل این مسئله نیز قطع شدن کانال ورودی یوزرهای ما از این بخش است و به همین جهت در فرایند توسعه و اپتیمایز بازی‌ها هم مشکل دارید.»
نمونه‌های داخلی با گوگل‌پلی قابل مقایسه نیستند
تا به امروز درخواست‌ها و رایزنانی‌های فعالان صنعت بازی برای رفع فیلتر گوگل‌پلی راه به جایی نبرده است و این مجموعه‌ها همچنان متحمل ضرر می‌شوند. برخی از مدیران دولتی معتقدند استورهای داخلی می‌توانند جایگزین مناسبی برای اپلیکیشن گوگل‌پلی باشند. با این وجود بازی‌سازان و بازیکنان با این نظر مخالف هستند و امکانات استورهای داخلی را قابل مقایسه با گوگل‌پلی نمی‌دانند. محمد مهدی بهفرراد، مدیرعامل استودیو بازی‌سازی مدریک باور دارد صنعت بازی قربانی تصمیمات اشتباه شده است و می‌گوید: «یکی از مهمترین ویژگی مارکت‌های خارجی، امکان جذب کاربران بیشتر است. این امکان در مارکت‌های داخلی فراهم نیست و در این زمینه کمک زیادی به مجموعه‌های سازنده بازی نمی‌کنند. در کنار این مسئله، برای نصب گرفتن در مارکت‌های داخلی باید هزینه‌های بیشتری بپردازیم.»
او ادامه داد: «در واقع مارکت‌ها در درآمد با ما شریک می‌شوند در حالی که هزینه نصب فقط بر دوش توسعه دهنده است. همچنین به دلیل نداشتن امکانات خوب از جمله لیست‌های متعدد نمایش محصولات، نصب چندان قابل قبولی به صورت ارگانیک نمی‌گیرند و این امر باعث کاهش حاشیه سود می‌شود و در بسیاری از موارد حتی کمپین‌ها منفی می‌شوند. این مشکلات درحالی در استورهای داخلی وجود دارد که پلی استور با وجود تحریم کردن ایران، محصولات ما را برای کاربران ایرانی بسیار عالی نمایش می‌دهد و تعدا نصب را نیز افزایش می‌دهد. همچنین اکثر این خدمات رایگان است و حتی در موارد پولی نیز علیرغم گرانی دلار، باز هم قیمت نصب‌هایشان بسیار مقرون به صرفه‌تر از استورهای داخلی است.»
توسعه کند صنعت بازی
فیلتر اپلیکیشن گوگل‌پلی تنها مشکل زیرساختی این صنعت نیست. صنعت بازی به مانند سایر صنایع حوزه دیجیتال برای توسعه و رشد خود، نیازمند دسترسی به اینترنت با کیفیت و بدون محدودیت است. اینترنتی که در حال حاضر در کشور فراهم نیست. هانیه گودرزی، فعال این حوزه درباره‌ی تاثیر این چالش بر صنعت بازی ایران می‌گوید: «با توجه به فیلترینگ و عدم دسترسی به اینترنت آزاد، مسیر رشد و توسعه بازی‌سازی در ایران به شدت کند و باعث نا‌امیدی افراد شده است. در وضعیتی که تکنولوژی در دنیا به سرعت در حال پیشرفت است، ما در ایران درگیر نیازهای اولیه هستیم.»
گودرزی افزود: «بسیاری از سایت‌ها، نرم‌افزارها و … به دلیل تحریم و فیلترینگ یا در دسترس نیستند و یا به سختی در دسترس توسعه دهندگان قرار می‌گیرند. امکان همکاری با افراد به صورت دورکاری در شهر و یا کشورهای دیگر بسیار سخت و حتی ناممکن شده است. همچنین زمان بسیار زیادی صرف دور زدن فیلترینگ و ارتباط با دنیای آزاد می‌شود که باعث بی‌انگیزه شدن افراد و هدر رفت زمان و منابع مالی و انسانی می‌شود. زمانی ارزشمند که می‌توانست باعث رشد و توسعه فردی و کاری و ایجاد راه‌هکارهای خلاقانه در ساخت بازی شود.»
مهاجرت به دبیرستان‌ها رسیده است
مشکلات زیرساختی و وجود محدودیت‌های گسترده، در کنار سایر چالش‌های موجود در این حوزه منجر به ایجاد یک ابرچالش در صنعت بازی ایران شده است. بحران مهاجرت نیروی انسانی متخصص و کارآفرینان این صنعت، حیات این حوزه در کشور را تهدید می‌کند. شهریار ازهاریان‌فر، هم‌بنیانگذار استودیو بازی‌سازی نردیان اندیشه فردا درخصوص بحران مهاجرت نیروی انسانی متخصص در صنعت بازی و فرایند جایگزینی نیروهای جدید می‌گوید: «به همین راحتی نمی‌توان افراد را جایگزین کرد. نیروهایی که امروز شاهد مهاجرت آنها هستیم همگی از باسابقه‌های این صنعت بوده‌اند که می‌توانستیم از تجربیات آنها استفاده کنیم. از طرفی فرآیند رشد نیروهای جدید با مشکلات ایجاد شده برای اینترنت و کشور از بین رفته است.»
او درباره‌ی نسل جدید بازی‌سازان می‌گوید: «ما نه دانشگاهی داریم و نه موسساتی که به صورت حرفه‌ای نیروهای جدید را آماده ورود به صنعت کنند. لذا هر نیروی جوانی که در ابتدای راه است این سوال کلیدی را از خود می‌پرسد با وجود این همه مشکل جدی آیا ارزش دارد عمر خود را صرف مبارزه با عوامل غیر حرفه‌ای و غیرکاری کنم؟ درحال حاضر بحث مهاجرت در دبیرستان‌ها و مدارس دنبال می‌شود. در واقع شاهد این هستیم دبیرستانی‌هایی که تازه وارد محیط دبیرستان شده‌اند و علاقه به محیط حرفه‌ای بازی‌سازی دارند قبل از رسیدن به دانشگاه مهاجرت می‌کنند. سابقا افراد پس از طی دانشگاه به ما مراجعه می‌کردند. امروزه خانواده‌ها فرزند خود را قبل از رسیدن به دانشگاه از کشور خارج می‌کنند.»
بازی‌سازان ایرانی در کشور رقیب
بسیاری از بازی‌سازان ایرانی که قصد مهاجرت دارند، جذب کشورهای منطقه و اروپایی می‌شوند. برخی از همسایگان ایران در دوره ضعف این صنعت در کشور، در حال تبدیل شدن به هاب منطقه‌ای این حوزه بودند. ترکیه و امارات متحده عربی دو کشوری هستند که سرمایه‌گذاری‌های خوبی در این صنعت انجام داده‌اند و توانسته‌اند بخشی از بازی‌سازان ایرانی را به خود جذب کنند. عربستان سعودی نیز با برنامه‌های بلندپروازانه‌ای وارد این حوزه شده است و به تازگی اعلام کرده است که قصد دارد جام‌جهانی بازی‌های رایانه‌ای را برگزار کند.
ایمان گلکار، مدیرعامل استودیو بازی‌سازی کاریزما درباره‌ی حضور بازی‌سازان ایرانی در این کشورها می‌گوید: «در حال حاضر بسیاری از فعالان صنعت بازی در ایران به مانند متخصصان و کارآفرینان سایر صنایع علاقه‌مند به مهاجرت از کشور هستند. بازی‌سازان زیادی به کشور ترکیه یا کشورهای اروپایی مهاجرت کرده‌اند و مسیر خود را در آن‌جا ادامه می‌دهند. حضور در این کشورها این فرصت را فراهم می‌کند تا بازی‌سازان بتوانند با فضای جهانی این صنعت ارتباط بهتری داشته باشند و از این مزیت در کسب‌وکار خود استفاده کنند. در کنار افزایش درآمدهای مالی، ارتباط موثر با فضای جهانی این صنعت می‌تواند به دانش بازی‌سازان نیز اضافه کند تا موفقیت‌های بیشتری را کسب کنند.»
