تجارت الکترونیکی در ایران به سرعت در حال گسترش است و تحولات قابل توجهی را در زمینه خرید و فروش آنلاین به همراه داشته است. با این حال تجارت الکترونیکی در ایران همچنان با چالش‌هایی مانند مسائل مربوط به پرداخت‌های آنلاین، حمل‌ونقل و قوانین و مقررات مواجه است که نیازمند توجه و حل و فصل هستند. در حالی که کشورهای دنیا رشد قابل توجهی را در سهم خرده‌فروشی آنلاین خود از بازار آفلاین تجربه کرده‌اند، سهم ایران رقمی بسیار پایین در حدود ۴ درصد است. این موضوع حاکی از آن است که فاصله معناداری با دنیا در این زمینه وجود دارد که نشان می‌دهد با وجود پتانسیل بالای رشد تجارت الکترونیکی در ایران، در سال‌های اخیر رشد زیادی نکرده است.
یکی از موانع بزرگ در توسعه تجارت الکترونیکی کشور، موضوع جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تحقق داستان‌های موفقیت متعدد در این حوزه است. مرکز توسعه تجارت الکترونیکی (مرکز تتا) از مرداد ماه ۱۴۰۲ طرحی را با عنوان «یکشنبه‌های تجارت الکترونیکی» آغاز کرده است. در این طرح، یکشنبه هر هفته مرکز تتا نشستی را با حضور یکی از مدیران و صاحب‌نظران کسب‌وکارهای حوزه اقتصاد دیجیتال با هدف تعامل، حمایت از کارآفرینی و توسعه کسب‌وکارهای دانش‌بنیان برگزار می‌کند.
فرزین فردیس مدیرعامل شرکت سرآوا و عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی تهران در سیزدهمین جلسه این مرکز که بیست‌وهشتم آبان ماه ۱۴۰۲ برگزار شد، طی نشستی با فرشاد زاهد سرپرست دفتر ریاست و روابط عمومی مرکز توسعه تجارت الکترونیکی به بحث و گفتوگو در خصوص اقتصاد دیجیتال پرداخت.
در ابتدای این نشست، زاهد با اشاره به اینکه ۲۲۰ هزار کسب‌وکار اینترنتی دارای اینماد در کشور داریم، گفت: «در مرکز تتا طرح “یکشنبه‌های تجارت الکترونیکی” را آغاز کردیم تا راه گفتمان مرکز برای موضوعات تنظیم‌گری و چالش‌های کسب‌وکارهای اکوسیستم استارتاپی را باز کنیم.»
فرشاد زاهد با اشاره به اینکه این جلسات رفته رفته مورد استقبال استارتاپ‌ها قرار گرفته است، گفت: «ما به نمایندگی از دولت تلاش داریم ببینیم که چه کمکی می‌توانیم به اکوسیستم انجام دهیم. بیست‌ونهم مرداد ماهِ امسال، اولین جلسه را آغاز کردیم و امروز سیزدهمین جلسه در حال برگزاری است که طی آنها با مدیران عامل کسب‌وکارهایی نظیر دیوار، دیجی‌کالا و کارگزاران بورسی جلسه گذاشته‌ایم. قصد داریم این نشست‌ها به گونه‌ای باشد که جایگاه مرکز تتا در اکوسیستم بیش از پیش شناخته شود.»
فرزین فردیس، مدیرعامل سرآوا در پاسخ به این سوال که مهمترین دغدغه سرآوا اکنون چیست، تصریح کرد: «اگر بخواهم از دغدغه سرآوا بگویم، مهمترین مساله ما “تداوم رشد” است. یک زمانی با یک امیدی تجارت الکترونیکی در کشور شکل گرفت و کمک کردند اتفاق‌های مهمی رخ دهد. اما در چند سال اخیر به نظر می‌رسد سرعت رشد کند شده. اگر نتوانیم دوباره شیب حرکت را تند کنیم، فکر می‌کنم اهداف محقق نمی‌شود.»
مدیرعامل سرآوا درباره چرایی اهمیت تجارت الکترونیکی برای کشور گفت: «به نظر من یکی از مهمترین کمک‌های تجارت الکترونیکی به کشور، بحث “عدالت دسترسی” است. برای مثال امکانات یک تاجر بزرگ، در تهران یا نهایتا چند شهر بزرگ کشور متمرکز می‌شود. اما مشاهده می‌کنیم که در یک پلتفرم آنلاین یک فروشنده یا تاجر می‌تواند در سراسر کشور محصول ارایه کند. به هنگام جستجوی کاربران، یک کسب‌وکار کوچک این امکان را دارد تا در کنار آن تاجر دیده شود. امکانات دیگری هم مانند فروش اقساطی و اعتباری و مرجوع کردن کالا در بستر فروشگاه آنلاین وجود دارد. موضوع عدالت جزء ارزش‌های کشورمان است و اگر بخواهیم به عدالت کمک کنیم، یکی از بحث‌ها همین توسعه تجارت الکترونیکی است.»
فردیس گفت: «سهم خرده‌فروشی آنلاین به آفلاین در ترکیه ۲۰ درصد، اما در ایران ۴ درصد است.»
به اعتقاد فردیس یکی از مشکلات ما در این شکاف موجود این است که زنجیره غیرشفاف در کشورمان زیاد است. او ادامه داد: «برای مثال در مراجعه به فروشگاه‌های بازار مشخص نیست که کالای‌شان از مسیر شفاف آمده یا نه. اصل است یا نه. تعرفه واردات کالاها به جای اینکه به دولت کمک کند، به جیب همان زنجیره غیرشفاف می‌رود. اتفاقا هر سیاستی هم گذاشتیم، به این موضوع دامن زده است. دنبال این نبوده‌ایم تا واردات رسمی را ترویج کنیم. ایکامرس (تجارت الکترونیکی) کمک می‌کند تا این زنجیره شفاف و قابل رصد باشد. اگر قرار به اخذ مالیات یا دادن معافیت باشد، با تجارت الکترونیکی به درستی قابل تخصیص است. کماکان ۹۶ درصد خرده‌فروشی کشور در مسیر فیزیکی است و نمی‌شود به آن نظارت داشت. طبعا هم در برابر زنجیره شفافِ ایکامرس سد مقاومت ایجاد می‌شود. این حوزه به سوبسید نیاز ندارد، بلکه نیاز دارد تا موانع از سر راهش برداشته شود. چرا این اتفاق نمی‌افتد؟ به نظرم چون مردم از نادانسته‌ها هراس دارند! ما در کشورمان واقعا دچار این مساله هستیم. ما از یک مواردی ترس داریم که آنها را نمی‌شناسیم. به جای اینکه از مکانیزم‌های حکمران استفاده کنیم جلوی توسعه‌اش را می‌گیریم. نتیجه این می‌شود که انگیزه آدم‌ها را می‌گیریم.»
مدیرعامل سرآوا در ادامه این بحث تصریح کرد: «برای نمونه الان چند سال است که در کشور از تولید برق با انرژی خورشیدی صحبت می‌شود. اما هنوز نتوانسته‌ایم به افراد اجازه دهیم این روش به درستی محقق شود؛ از عواقبش می‌ترسیم، بنابراین آنهایی که استفاده کردند از این موضوع، مسیر غیرشفاف را پیش گرفتند. خب اجازه بدهید یک عده این را موقت تست کنند. در حال حاضر فعالان این حوزه به کشورهای همسایه رجوع کرده‌اند. در ایکامرس هم نکته همین است! می‌ترسیم که این شرکت‌ها بزرگ شوند، چه می‌شود، داده‌ها چه می‌شوند؟ می‌ترسیم نتوانیم کنترل کنیم. مسلم است که مکانیزم این شرکت‌ها برهم زننده است و قانون جدید نیاز دارد. این مدلی کشور رشد می‌کند. در حوزه‌هایی به قدری سرعت تحول زیاد است که یک ماه پیش آن با اکنون متفاوت است.»
فردیس اضافه کرد: «حال دولت بگوید که فناوری را متوقف می‌کنم، چون نیروی انسانی من در دولت نمی‌تواند از آن استفاده کند. دنیا برای این مساله راهکار “سندباکس” را اجرایی کرده و فناوری را تست می‌کند. دولت و کسب‌وکارها با هم کار می‌کنند تا فضا رگوله شود. دنیای کنونی به سمت توسعه لایوکامرس رفته؛ مثلا فروش در لحظه روی تیک‌تاک و تی‌مال رخ می‌دهد.»
مدیرعامل سرآوا با اشاره به ترس‌هایی که در این حوزه وجود دارد، گفت: «ما به دلیل ترس‌هایی که اشاره کردم، اجازه نمی‌دهیم این موضوع در کشور شکل بگیرد. سرمایه‌گذاران می‌ترسند میلیاردها پول در این حوزه بگذارند ولی با یک قانون و بخشنامه تعطیلش کنند. درست است که قانون وجود ندارد، اما می‌شود در دوره‌های کوچک‌تر آن را اجرایی کرد.»
فردیس افزود: «من دغدغه امنیتی را درک می‌کنم، اما توسعه نگاه امنیتی باعث می‌شود تا بالانس به هم بخورد. به نظرم دور میز تصمیم‌گیری باید همه باشند، نه فقط نگاه امنیتی.»
او ادامه داد: «به نظرم مهمترین کار مرکز تتا برطرف کردن این دو موضوع است: یک، الگوی حکمرانی را از توقف به حرکت کنترل شده تغییر دهیم و دو اینکه با بالانس ایجاد کردن بین نگاه امنیتی و کارشناسی و توسعه‌ای، همه اینها دور میز باشند. نباید نگاه‌ها به هم بچربند. این تعادل را هیچ‌کس مانند وزارت صمت نمی‌تواند شکل دهد.»
فرشاد زاهد، سرپرست دفتر ریاست مرکز تتا در ادامه نشست بیان کرد: «عدم گفتوگو و حضور کم‌رنگ ذی‌نفعان در دولت برای حل مساله باعث این شده تا موضوع درست به دولتمردان منتقل نشود. ما برای رفع این کاستی، در حال تلاش هستیم.»
فردیس در این باره افزود: «بزرگترین دغدغه‌ی دیگر ما در سرآوا این است که کمک کنیم تا مسیر افزایش سرمایه چند تا از استارتاپ‌های بزرگ‌مان باز شود. حال ممکن است از طریق IPO باشد یا خارج از مسیر بورس. ما مسیر رشد و توسعه بزرگی را در شرکت‌هایی که سهامدارشان هستیم می‌بینیم، ولی شرایط طوری قفل شده که اجازه رشد انفجاری را نمی‌دهد. برای مثال به منظور توسعه مراکز پردازش کالا در سطح کشور، نیاز به سرمایه داریم.»
فردیس در پایان گفت: «برای مثال دو ماه پیش علی‌بابای چین ۱.۴ میلیارد دلار در ترندیول ترکیه سرمایه‌گذاری کرد؛ یعنی ۷۰ همت. هم‌اکنون نیاز است تا سرمایه‌های بخش خصوصی هم وارد این حوزه شود. نگاه می‌کنیم که ما با ترکیه شروع کردیم، اما الان یک شرکت‌شان با کل اکوسیستم ما برابری می‌کند. ما حتی می‌توانستیم به کشورهای منطقه ورود کنیم تا کالای باکیفیت ایرانی در منطقه فروش برود.»
منبع: خبرآنلاین
