ارمنستان با تمرکز بر آموزش زودهنگام فناوری و بهره‌گیری از دیاسپورای جهانی خود (جامعه ارمنی‌های مقیم خارج از کشور)، در تلاش است تا به قطب فناوری منطقه قفقاز تبدیل شود؛ تلاشی که با موفقیت‌های اولیه و جذب متخصصان بین‌المللی همراه بوده است.
در ارمنستان، آموزش فناوری از سنین پایین آغاز می‌شود. در یک مدرسه دولتی معمولی سه طبقه در حومه ایروان، پایتخت ارمنستان، سلاویک نه‌ساله اختراع خود را به نمایش می‌گذارد – جعبه‌ای با سه چراغ LED. ماریا، مربی فناوری ۲۱ ساله که کلاس را هدایت می‌کند، می‌گوید: «او یاد گرفته چگونه آن را کنترل کند و زبان برنامه‌نویسی را هم بلد است. می‌بینید که کد توسط خودش نوشته شده است.»
در کنار آن‌ها، اریک و نارک ۱۴ ساله، مدل گلخانه هوشمند خود را نشان می‌دهند که دما را نظارت کرده و به طور خودکار فن‌ها را از طریق یک اپلیکیشن موبایل کنترل می‌کند. کودکان دیگر نیز با شور و شوق اختراعات خود را به نمایش می‌گذارند: بازی‌ها، ربات‌ها، اپلیکیشن‌ها و پروژه‌های خانه هوشمند. آراکل یازده‌ساله مدل مقوایی خانه‌ای را در دست دارد که بند رخت جمع‌شونده دارد. او می‌گوید: «کار مادرم را آسان کرده‌ام، یک قسمت دستگاه روی سقف نصب می‌شود و قسمت دیگر یک موتور است. وقتی باران می‌بارد، بند رخت زیر سقف می‌رود تا لباس‌ها خشک بماند.»
این مخترعان جوان در کلاس‌های آزمایشگاه مهندسی شرکت می‌کنند که در آن برنامه‌نویسی، رباتیک، کدنویسی، مدل‌سازی سه‌بعدی و موارد دیگر را یاد می‌گیرند. این برنامه در سال ۲۰۱۴ آغاز شد و “آرمات” (Armath) نام دارد که به انگلیسی به معنای “ریشه” است. امروز ۶۵۰ آزمایشگاه آرمات در مدارس سراسر ارمنستان وجود دارد.
این ابتکار توسط یک سازمان تجاری به نام اتحادیه شرکت‌های فناوری پیشرفته (UATE) تأسیس شده است که نماینده بیش از ۲۰۰ شرکت فناوری پیشرفته ارمنی است. سارکیس کاراپتیان، مدیرعامل UATE، می‌گوید: «چشم‌انداز ما این است که ارمنستان را به یک مرکز قدرتمند فناوری تبدیل کنیم که ارزش‌های والایی را برای ارمنستان و جهان ارائه می‌دهد.» او در دفتر بزرگ و باز خود در ایروان می‌گوید که اکنون حدود ۴۰۰۰ شرکت فناوری در ارمنستان وجود دارد.
آرمات بخشی از برنامه آموزش و توسعه نیروی کار UATE است. آقای کاراپتیان می‌گوید این برنامه موفق‌ترین مشارکت دولتی-خصوصی در کشور است. او می‌گوید: «ما سرمایه اولیه را از بخش خصوصی جذب می‌کنیم، به مدارس می‌رویم و آزمایشگاه‌های آرمات را تأسیس می‌کنیم، تجهیزات را اهدا می‌کنیم. و دولت، وزارت آموزش و پرورش، سالانه بودجه‌ای معادل ۲ میلیون دلار (۱۷۰ میلیارد تومان) برای پرداخت حقوق مربیان به ما می‌دهد.» اکنون بیش از ۶۰۰ مربی و ۱۷۰۰۰ دانش‌آموز فعال در این برنامه حضور دارند. آقای کاراپتیان می‌گوید: «هدف این است که هر سال ۵۰۰۰ نفر از بااستعدادترین کودکان تصمیم بگیرند مهندس شوند.»
ارمنستان کشوری محصور در خشکی با ۲.۷ میلیون نفر جمعیت است، کوچک‌ترین کشور در منطقه قفقاز جنوبی، و مرزهای آن با همسایگان خود آذربایجان و ترکیه به دلیل اختلافات ارضی حل‌نشده، برای دهه‌ها بسته مانده است. برخلاف همسایگانش، ارمنستان منابع طبیعی یا دسترسی به دریا ندارد. اما در طول دوران شوروی، این کشور مرکز ریاضیات و علوم کامپیوتر بود. در سال ۱۹۵۶، مؤسسه تحقیقات علمی ماشین‌های ریاضی ایروان در ارمنستان تأسیس شد و تا سال ۱۹۶۰، دو کامپیوتر نسل اول را توسعه داد.
امروزه، این کشور با جاه‌طلبی برای تبدیل شدن به قطب فناوری قفقاز، از میراث خود بهره می‌برد. و پیشرفت‌هایی نیز حاصل شده است. Picsart، وب‌سایت و اپلیکیشن ویرایش عکس و ویدئو مبتنی بر هوش مصنوعی، در سال ۲۰۱۱ در ارمنستان راه‌اندازی شد. امروزه این شرکت با همین نام، که دارای دو دفتر مرکزی در ایروان و میامی است، ۱.۵ میلیارد دلار ارزش‌گذاری شده است. Krisp که نرم‌افزار پردازش صدا تولید می‌کند و Service Titan که نرم‌افزار کسب‌وکار ارائه می‌دهد، نمونه‌های دیگری از موفقیت‌های ارمنستان هستند.
در همین حال، یک گزارش سالانه می‌گوید که ارمنستان بهترین کشور در منطقه قفقاز برای راه‌اندازی شرکت است و در رتبه ۵۷ جهان قرار دارد. این در مقایسه با گرجستان در رتبه ۷۰ و آذربایجان در رتبه ۸۰ است.
یک عامل حیاتی در تقویت توسعه فناوری ارمنستان، دیاسپورای جهانی این کشور است – تخمین زده می‌شود ۷۵ درصد از ارمنی‌های جهان و افراد با تبار ارمنی در خارج از کشور زندگی می‌کنند. این جامعه جهانی ارتباطات مهمی را فراهم می‌کند، به ویژه در صنعت فناوری ایالات متحده. در ایالات متحده، حدود ۱.۶ میلیون نفر با تبار ارمنی وجود دارند که بیشتر در کالیفرنیا متمرکز هستند.
سامول خاچیکیان، مدیر برنامه‌ها در SmartGate، یک شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر مستقر در کالیفرنیا و ارمنستان است که بر سرمایه‌گذاری‌های فناوری تمرکز دارد. او می‌گوید اگر به ۵۰۰ شرکت برتر در ایالات متحده نگاه کنید، «مطمئناً حداقل یک یا دو ارمنی» را در هیئت مدیره یا یک سطح مدیریتی پایین‌تر پیدا خواهید کرد.
آقای خاچیکیان توضیح می‌دهد که چگونه شرکت او به کارآفرینان ارمنی کمک می‌کند تا عملیات خود را در ایالات متحده راه‌اندازی کنند. او می‌گوید: «تصور کنید یک استارتاپ ارمنی، دو جوان تصمیم می‌گیرند برای امتحان کردن کار در آمریکا بروند، آن‌ها هیچ ارتباطی ندارند، هیچ دانشی درباره فرهنگ و نحوه کار آنجا ندارند.» او ادامه می‌دهد: «سخت خواهد بود، بسیار سخت. ما به آن‌ها کمک می‌کنیم، مانند پرتاب موشک است، چند ثانیه اول سخت‌ترین بخش است.» SmartGate بنیان‌گذاران ارمنی را برای شبکه‌سازی فشرده با شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران برتر آمریکایی به سیلیکون ولی و لس‌آنجلس می‌برد.
اما بسیاری از استارتاپ‌های ارمنی ابتدا محصولات خود را در بازار داخلی خود آزمایش می‌کنند. ایرینا قازاریان، بنیانگذار اپلیکیشنی به نام Dr Yan است که با تسهیل رزرو نوبت پزشکان، نحوه دسترسی ارمنی‌ها به مراقبت‌های بهداشتی را تغییر می‌دهد. خانم قازاریان پیش از این در زمینه طراحی محصول و وب کار می‌کرد و با کمک اینکه از خانواده پزشکان می‌آید، یک خلا در بازار را شناسایی کرد. او می‌گوید: «بیماران نمی‌توانستند پزشکان مناسب را پیدا کنند و پزشکان از تماس‌های بی‌پایان رنج می‌بردند.»
این اپلیکیشن بر اساس مدل اشتراک کار می‌کند، پزشکان برای لیست شدن در پلتفرم هزینه پرداخت می‌کنند و برنامه‌هایی برای گسترش وجود دارد. خانم قازاریان اضافه می‌کند: «ما ماه به ماه حداقل ۲۵ درصد رشد درآمد داریم.» او می‌گوید: «تقریباً در ارمنستان به نقطه سر به سر رسیده‌ایم و این به ما قدرت می‌دهد تا گسترش به بازارهای دیگر مانند ازبکستان را آغاز کنیم.»
اکوسیستم فناوری ارمنستان در سال ۲۰۲۲ پس از حمله روسیه به اوکراین، یک تقویت غیرمنتظره دریافت کرد. هزاران متخصص IT روسی کشور خود را ترک کردند و بسیاری تصمیم گرفتند در ارمنستان ساکن شوند. در همین حال، شرکت بزرگ تولیدکننده تراشه آمریکایی انویدیا، دفتر خود در روسیه را به ارمنستان منتقل کرد.
واسیلی، یک مشاور IT روسی است که در سال ۲۰۲۳ به ارمنستان نقل مکان کرد. او می‌گوید: «ارمنستان دوستانه‌ترین کشور برای کمک به مردم روسیه برای نقل مکان، سازگاری و غیره بود.» او تخمین می‌زند که جامعه IT روسیه در ارمنستان اکنون ۵۰۰۰ تا ۸۰۰۰ نفر است. گفته می‌شود این هجوم، شکاف‌های مهارتی حیاتی در بخش فناوری ارمنستان را در زمینه‌هایی مانند پردازش داده، امنیت سایبری و فناوری‌های مالی پر کرده است.
با این حال، واسیلی می‌گوید ارمنستان می‌تواند گران باشد و اگر این کشور می‌خواهد شرکت‌های IT در آن بمانند، باید بار مالیاتی بر آن‌ها را کاهش دهد. اما در مجموع، خوش‌بینی نسبت به آینده فناوری ارمنستان بالاست. سامول خاچیکیان انتظار دارد این بخش رونق بگیرد. او به Service Titan اشاره می‌کند که دسامبر گذشته در بورس نیویورک عرضه اولیه شد و اکنون بیش از ۱۰ میلیارد دلار ارزش دارد.
مطالب مرتبط
پربازدیدهای هفته
پادکست زوم
