در آمازون یک کارگر قادر است حدود ۱۱۰ کالا را طی یک ساعت بسته بندی کند، در حالی که دیجی‌کالا این فرایند را به بیش از ۱۲۰ کالا رسانده است.
نبض تپنده کسب‌وکارهای مبتنی بر فروش آنلاین را اگر «لجستیک» بدانیم، چندان بیراه نگفته‌ایم. در ۵ سال گذشته، دیجی‌کالا رشد ده برابری فروش و ارسال کالا را تجربه کرده و برای مدیریت عملیات پردازش و ارسال سفارش‌هایی که تعداد آنها روز به روز بیشتر می‌شود، بارها و بارها ساز و کار خود را به روز رسانی کرده است. شاید باور کردنش ساده نباشد؛ اولین مرکز پردازش دیجی‌کالا (نسل یک) در فضایی به ابعاد حدود چهار هزار متر مربع در تهران و ۲۰ مرکز کوچک توزیع سفارش در شهرستان‌ها افتتاح شد. این در حالی است که امروز، تعداد مراکز لجستیکی دیجی‌کالا به بیش از ۱۲۶ عدد رسیده که شامل سه مرکز پردازش سفارش در فضایی با مساحت بیش از ۱۰۰ هزار متر مربع می‌شود. تا جایی که در زمان‌های خاص مثل همه‌گیری کرونا، ظرفیت پردازش در دیجی‌کالا به یک میلیون کالا در روز هم رسیده است. اما بزرگ‌ترین فروشگاه آنلاین ایران، برای رسیدن به رکوردهای کنونی، چه مسیری را طی کرده است؟ کاوه احسانی، معاون عملیات دیجی‌کالا در گفتگو با هفته نامه کارنگ پاسخ می‌دهد.
داستان یک تغییر بزرگ
تا سال ۹۵ مدل کسب‌وکار دیجی‌کالا مدل خرده‌فروشی بود. کاوه احسانی در این باره می‌گوید: تا همین شش سال پیش، ساز و کار به گونه دیگری تعریف شده بود: فروشگاه دیجی‌کالا، بعد از خرید کالا آن را در انبار قرار می‌داد و به محض اینکه کالا در انبار قرار می‌گرفت، قابلیت سفارش‌گذاری توسط مشتری فعال می‌شد. بعد از ثبت سفارش توسط مشتری، کالاها بر اساس بازه زمانی، ارسال و زمان مورد نیاز برای پردازش و توزیع سفارش، اولویت‌بندی شده و در صف پردازش قرار می‌گرفتند . او همچنین درباره فرآیند تحویل سفارش‌ها توضیح می‌دهد: این فرایند شامل حمل مرسوله‌ها به مراکز توزیع و در نهایت حمل کالا توسط راننده‌ها به محل مشتری و تحویل آن می‌شد.
اما حالا دیجی‌کالا با راه رفتن در مسیر مارکت‌پلیس شدن و تجربه یک تحول استثنایی، به بزرگ‌ترین همه‌چیز فروشی آنلاین ایران تبدیل شده است. معاون عملیات دیجی‌کالا در این باره می‌گوید: تغییر از آنجا شروع شد که دیجی‌کالا دروازه‌های پلتفرم خود را به روی سایر فروشندگان باز کرد و تمام زیرساخت‌ها از جمله زیرساخت لجستیکی خود را در اختیار فروشنده‌ها قرار داد. بنابراین فروشنده‌ها می‌توانستند یک پنل روی پلتفرم دیجی‌کالا داشته باشند و کالاهای خود را معرفی کرده و بفروشند. در چنین سازوکاری اما، به طور خلاصه می‌توان گفت تنوع در مدل‌های کسب‌وکار از یک طرف و تغییر ذائقه و خواسته‌های مشتریان و فروشندگان از طرف دیگر، منجر به پیچیده و پرهزینه‌تر شدن عملیات لجستیکی شد.
دستورالعمل افزایش بهره‌وری
در همه جای دنیا، فرایند برداشتن و تجمیع کالا یکی از پیچیده‌ترین و پرهزینه‌ترین عملیات لجستیکی محسوب می‌شود. تصور کنید صدها هزار سفارش وجود دارد که باید در یک انبار چند ده هزار متر مربعی مرتب، بسته‌بندی و پردازش شود. اینکه یک کارگر بخواهد بر اساس سفارش مشتریان فواصل طولانی را در انبار طی کرده و کالاهای یک سفارش را جمع‌آوری کند، بسیار پرهزینه و غیربهره‌ور خواهد بود. کاوه احسانی درباره چگونگی کاهش هزینه وافزایش بهره‌وری در دیجی‌کالا توضیح می‌دهد: در دیجی‌کالا، کارگران انبار بدون اینکه بدانند، یک کالا مربوط به کدام سفارش است در محدوده‌ای که برایشان مشخص شده، سفارش‌ها را از قفسه خارج می‌کنند و روی کانوایر قرار می‌دهند و آنها را به قسمت دیگر منتقل می‌کنند که کار تجمیع کالاهای یک سفارش به صورت جداگانه انجام شود. همچنین به گفته احسانی، استفاده از نرم‌افزارهای مرتب‌سازی و بسته‌بندی و ظرفیت ۱۹ هزار آیتمی مرکز سورتیشن دیجی‌کالا هم از دیگر نکاتی است که دیجی‌کالا را در مسیر توسعهُ، بهره‌وری و کاهش زمان و هزینه‌ها قرار داده است.
کسب‌وکارها در روزگار سرعت چه می‌کنند؟
امروز کمتر کسی حوصله صبر کردن دارد. مشتری‌های فروشگاه‌های آنلاین عموما انتظار دارند بسته خود را در همان روز دریافت کنند. در روزگار کنونی ما کسب‌وکارهای سراسر دنیا به ضرورت «کوییک کامرس» یا تجارت سریع رسیده‌اند. مفهومی که هنوز راه درازی در ایران برای به بار نشستن دارد. معاون عملیات دیجی‌کالا می‌گوید: یکی از چهار حوزه تمرکز اصلی دیجی‌کالا در سال جاری، تجارت سریع است که ما آن را به عنوان دیجی‌کالا جت می‌شناسیم که هدف اصلی ما تبدیل کردن آن به راهبر بازار است.
به گفته احسانی، در گفتوگو با مجله کارنگ این روزها تمرکز دیجی‌کالا بر زمان مورد نیاز برای تحویل سفارش به مشتریان است تا بتواند در مدت زمان بسیار کوتاهی سفارش‌ها را به دست مشتریان برساند. در حال حاضر به طور متوسط در شهری مانند تهران، سه روز زمان برای رسیدن کالا به دست مشتری، زمان نیاز است. بنابراین در این حوزه، دیجی‌کالا با همه پیشرفت‌هایش، راهی طولانی در پیش دارد تا خود را با ترندهای جهانی تطبیق دهد.
