دولت روسیه روز چهارشنبه اعلام کرد که تماسهای صوتی در دو پیامرسان محبوب این کشور، «واتساپ» (WhatsApp) و «تلگرام» (Telegram)، را به صورت «جزیی» محدود کرده است. این اقدام که توسط نهاد ناظر بر رسانه و اینترنت روسیه، «روسکومنادزور» (Roskomnadzor)، اعلام شد، جدیدترین گام در تلاشهای چندین ساله کرملین برای کنترل کامل فضای آنلاین و مهار جریان آزاد اطلاعات در این کشور است.
روسکومنادزور در بیانیه خود، دلیل این محدودیت را «مبارزه با جرایم» عنوان کرد و مدعی شد: «بر اساس گزارش نهادهای انتظامی و درخواستهای متعدد شهروندان، پیامرسانهای خارجی تلگرام و واتساپ به ابزار اصلی برای فریب، اخاذی و جذب شهروندان روس به فعالیتهای خرابکارانه و تروریستی تبدیل شدهاند.» این نهاد همچنین ادعا کرد که درخواستهای مکرر از مالکان این پلتفرمها برای مقابله با این موارد، نادیده گرفته شده است. سخنگوی واتساپ در واکنش، این اقدام را تلاش دولت روسیه برای «نقض حق مردم برای ارتباط امن» خواند و اعلام کرد این پیامرسان در برابر آن مقاومت میکند.
این اقدام بخشی از یک استراتژی جامع و بلندمدت برای محدود کردن اینترنت در روسیه است. در طول سالهای گذشته، دولت قوانین محدودکننده متعددی را تصویب کرده و وبسایتها و پلتفرمهایی را که از دستوراتش پیروی نکنند، مسدود کرده است. پس از جنگ با اوکراین در سال ۲۰۲۲، شبکههای اجتماعی بزرگ مانند «فیسبوک» (Facebook) و «اینستاگرام» (Instagram) فیلتر شدند و شرکت مادر آنها، «متا» (Meta) که مالک واتساپ نیز هست، به عنوان یک سازمان «افراطی» معرفی شد.
مقامات روسی همچنین به طور فزایندهای از ابزارهای فنی برای نظارت بر ترافیک آنلاین و مسدودسازی خدمات شبکه خصوصی مجازی (VPN) که برای دور زدن فیلترینگ استفاده میشوند، بهره میبرند. قطعی گسترده اینترنت تلفن همراه در تابستان امسال، که رسما برای مقابله با حملات پهپادی اوکراین اعلام شد، از نظر کارشناسان گام دیگری در جهت تشدید کنترل بود.
این محدودیتها در حالی اعمال میشود که دولت روسیه به شدت در حال ترویج یک پیامرسان «ملی» به نام «مکس» (MAX) است که توسط شرکت «ویکی» (VK) توسعه یافته است. این اپلیکیشن که به عنوان یک پلتفرم جامع برای پیامرسانی، خدمات دولتی آنلاین و پرداخت معرفی شده، بر اساس شرایط استفاده، اطلاعات کاربران را در صورت درخواست به مقامات ارایه خواهد داد. نصب این اپلیکیشن بر روی تمام گوشیهای هوشمند فروختهشده در روسیه اجباری شده و نهادهای دولتی و مقامات به استفاده از آن تشویق میشوند.
واتساپ با بیش از ۹۶ میلیون کاربر ماهانه در ماه ژوییه و تلگرام با بیش از ۸۹ میلیون کاربر، محبوبترین پلتفرمهای ارتباطی در روسیه هستند. محدودیت تماس صوتی، زندگی روزمره میلیونها نفر را تحت تاثیر قرار میدهد و آنها را به سمت استفاده از جایگزینهای تحت نظارت دولت سوق میدهد. وزارت ارتباطات روسیه اعلام کرده است که در صورت «پایبندی این پلتفرمها به قوانین روسیه»، ممکن است دسترسی به تماسها مجددا برقرار شود.