در پی نامه اخیر انجمن داروسازان ایران به ریاست جمهوری مبنی بر «اشاعه رانت و فساد» توسط پلتفرمهای توزیع آنلاین دارو، کمیسیون سلامت دیجیتال انجمن تجارت الکترونیک تهران با بیانیه‌ای تند، این ادعاها را «ناصحیح» و ناشی از «منافع بخشی کوچک» از ذی‌نفعان دانست که در برابر تحول دیجیتال مقاومت می‌کنند.
انجمن داروسازان پیش‌تر در نامه‌ای رسمی، پلتفرمهای توزیع آنلاین دارو را به «زمینه‌سازی فساد و رانت» متهم کرد و خواستار توقف فعالیت آن‌ها شده بود.
کمیسیون سلامت دیجیتال در بیانیه خود، محور اصلی موضع‌گیری انجمن داروسازان را متأثر از «منافع بخش کوچک اما موثری از ذی‌نفعان جدی شرایط فعلی بازار دارو» دانست که از تحول در این بازار بیم دارند. این کمیسیون تأکید کرد که ورود پلتفرم‌ها به حوزه تأمین و توزیع دارو، اتفاقاً به «امکان بازارسازی و حضور منصفانه داروخانه‌های کوچک و متوسط» کمک کرده و به «عدالت و توسعه» یاری می‌رساند. در این بیانیه آمده است که مخالفان دارورسانی آنلاین با عبارات کلی و مبهم نظیر «فساد و تقلب»، در پی زیر سوال بردن ضرورت تحول دیجیتال و رفع انحصار هستند.
متن بیانیه کمیسیون سلامت دیجیتال انجمن تجارت الکترونیک تهران به شرح زیر است:
کمیسیون سلامت دیجیتال انجمن تجارت الکترونیک تهران با توجه به نامه شماره ۸۴/الف۱۴۰۴ انجمن داروسازان ایران به جناب آقای دکتر پزشکیان درخصوص ایجاد رانت و فساد در نظام عرضه داروی کشور توسط پلتفرمهای توزیع اینترنتی دارو، بر خود لازم می‌داند به برخی از موضوعاتی که در این نامه به‌گونه‌ای ناصحیح بیان شده یا به‌صورت آگاهانه مغفول مانده‌اند، در جهت تنویر افکار عمومی و مسئولان ذی‌ربط، اشاره کند:
۱- نگرانی انجمن داروسازان از نقش‌آفرینی بیشتر داروخانه‌های کوچک و متوسط و رقابت سالم
بخش عمده‌ای از موضع‌گیری اخیر انجمن داروسازان، متأثر از منافع بخش کوچک اما موثری از ذی‌نفعان جدی شرایط فعلی بازار دارو و نگرانی ایشان از تحول در این بازار است. بدون تردید، ورود پلتفرم‌ها و کسب‌وکارهای نوین به حوزه زنجیره تامین و توزیع دارو، امکان بازارسازی و حضور منصفانه داروخانه‌های کوچک و متوسط را در این بازار ارتقا بخشیده و به عدالت و توسعه کمک می‌کند. در حالی که مخالفان دارورسانی آنلاین تلاش می‌کنند با عبارات کلی و مبهم و افترا درباره «اشاعه آشکار فساد» و «تقلب و رانت»، ضرورت تحول دیجیتال و رفع انحصار را زیر سوال ببرند.
واقعیت این است که بخش قابل توجهی از داروخانه‌های کوچک و بزرگ به صورت داوطلبانه و آزادانه به پلتفرم‌ها پیوسته‌اند و با رضایت کامل از این فضا که موجب رونق در کسب‌وکارشان شده، بهره می‌برند. نکته قابل تامل اینکه کارمزدی که به پلتفرم‌ها پرداخت می‌شود، در کمال شفافیت و در برابر خدمات بازاریابی و توسعه بازار برای داروخانه‌های همکار، دریافت می‌شود. بر خلاف آنچه در نامه مذکور عنوان شده این تعرفه نه‌تنها «به استثمار کشیدن» داروخانه‌ها نیست، بلکه راهی برای جلوگیری از انحصار بخش خاصی از ذی‌نفعان با منافع مشخص بوده و در جهت افزایش سهم سایر داروخانه‌ها در بازار صورت می‌گیرد؛ امری که متاسفانه در نامه انجمن داروسازان با بی‌توجهی به منافع جمعی و عدالت رقابتی، نادیده گرفته شده است.
۲- نادیده گرفتن نقش پلتفرم‌ها در شفاف‌سازی فرایند عرضه دارو
پلتفرمهای دارورسانی با دیجیتال‌سازی فرایند فروش، کنترل قیمت‌ها با الگوریتم‌های مشخص، گزارش‌گیری از روند تحویل و دریافت دارو و ثبت دقیق همه تراکنش‌ها، شفافیت، نظارت و اعتماد را در زنجیره تامین دارو به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهند.
در شرایطی که بر اساس هشدارهای سازمان غذا و دارو، بسیاری از داروهای کمیاب در شرایط کاملا غیر استاندارد و بدون رعایت مسائل بهداشتی از طریق صفحات اینستاگرامی و کانال‌های تلگرامی به فروش می‌رسند و شیر خشک و داروهای اطفال در سیسمونی‌فروشی‌ها عرضه می‌شوند، حضور پلتفرمهای دارورسانی که ضمن اخذ مجوزهای لازم از مراجع ذی‌صلاح، در حال فعالیت شفاف با استانداردهای مشخص و سخت‌گیرانه هستند، این چنین مورد هجمه قرار می‌گیرند.
۳- ادعاهای بی‌پشتوانه در خصوص آسیب به سلامت جامعه
در نامه مذکور صرفاً ادعا شده که پلتفرم‌ها ممکن است سلامت دیجیتال را تهدید کنند، اما هیچ نمونه مشخص یا مصداق عملی برای این اتهام ارائه نشده است. لازم به تأکید است که تمام فرایند نسخه‌پیچی، انتخاب و تحویل دارو از ابتدا تا انتها توسط داروساز مستقر در داروخانه به شکل قانونی و مطابق با استانداردهای تعیین شده برای داروخانه‌ها انجام می‌شود و دخالت پلتفرم‌ها صرفاً در تسهیل دسترسی مردم و فرایند ارجاع درخواست مشتری به داروخانه‌ها و ارسال آن است، نه در امور تخصصی و حرفه‌ای دارویی. بنابراین، چنین ادعاهای بی‌پشتوانه‌ای که سال‌هاست توسط این گروه مطرح شده و می‌شود، مانع توسعه سلامت دیجیتال و صرفاً تلاشی برای ایجاد و حفظ هر چه بیشتر انحصار است.
۴- برداشت نادرست از برخی قوانین
اهداف قانون برنامه هفتم پیشرفت، به‌ویژه در نامه انجمن داروسازان، بارها با استناد به مواد ۶۹ و ۷۰ این قانون مورد تاکید قرار گرفته است. با این حال، روح حاکم بر این احکام، به‌ویژه جزء ۱ بند الف ماده ۶۹، بر ضرورت گسترش خدمات سلامت مبتنی بر بستر دیجیتال تأکید می‌کند. بر همین اساس، توسعه خدمات سلامت دیجیتال نه تنها از مطالبات قانون‌گذار است، بلکه از جمله وظایف اصلی و مهم تمامی متولیان امر، از جمله وزارت بهداشت و سازمان‌های زیرمجموعه آن به شمار می‌آید.
۵- تهدید دانستن صنعت سلامت دیجیتال
درحالی‌که همه کشورهای پیشرو، در حال توسعه و ارتقای زیرساخت‌های لازم در حوزه سلامت دیجیتال، از جمله دارورسانی آنلاین هستند، در کشور ما همچنان منافع گروهی خاص و موثر ایجاب می‌کند که کسب‌وکارهای فعال در این حوزه به‌جای تمرکز بر بهبود دائمی شرایط به‌نفع مصرف‌کنندگان و تامین‌کنندگان، در پی توجیه و اثبات آن باشند که این امور نه‌تنها تهدید نیست که یک الزام مهم برای جلوگیری از هدررفت منابع، افزایش دسترسی و ارتقای سطح کیفیت خدمات و افزایش رفاه و کرامت افراد جامعه است.
در نهایت، مسیر تحول دیجیتال را نمی‌توان با فضاسازی رسانه‌ای متوقف کرد.
تحول دیجیتال، مطالبه جامعه، الزام دولت و توصیه نهادهای ناظر است و حوزه سلامت نیز از این تحول مستثنی نیست. تجربه سال‌های گذشته نشان داده که فشار رسانه‌ای یا لابی‌گری صنفی نمی‌تواند مانع حرکت قطار فناوری و توسعه شود. شفافیت، رقابت سالم، دسترسی بهتر و ارتقای کیفیت خدمات، تنها در بستر فناوری ممکن خواهد بود. مقاومت در برابر این مسیر، مقاومت در برابر آینده کشور است.
ما در کمیسیون سلامت دیجیتال انجمن تجارت الکترونیک همیشه آماده شنیدن دغدغه‌های نهادهای رگولاتور و تعامل با آن‌ها هستیم؛ همچنین از تمامی ذی‌نفعان این حوزه تقاضا داریم با تبعیت از دستورالعمل لازم‌الاجرای «حمل و عرضه دارو از طریق سکوها و کسب‌وکارهای اینترنتی» که نقش تنظیم‌گری وزارت بهداشت نیز در آن لحاظ شده، مسیر توسعه ناگزیر اقتصاد دیجیتال را دچار وقفه نکنند. ما هرگونه تلاش برای انسداد این مسیر را برخلاف منافع ملی و خواسامعه می‌دانیم و با آن مخالفت جت خواهیم کرد.
سلامت دیجیتال نه تهدید نظام سلامت، بلکه مسیر نجات آن است.
