چرا اجباری شدن «امتا» به ضرر کاربران است؟

«دیوار»، «باما»، «شیپور»، «کلید» و چندین استارتاپ مهم دیگر درباره اجرای طرح احراز هویت متمرکز در فضای مجازی موضع یکسانی گرفتند

چندی پیش گزارشی منتشر شد از شوک دوم به سایت‌های اینترنتی خرید و فروش کالا که آگهی دهندگان در سایت‌های ایرانی فضای مجازی مانند دیوار‌، شیپور‌، باما، کلید و… باید ابتدا در سامانه متمرکزی به نام «امتا» مشخصات و مدارک کامل هویتی خود را تایید کنند و سپس امکان انتشار آگهی خواهند داشت. شوک اول از اواخر سال گذشته با دستور حذف قیمت آگهی‌های خرید و فروش ملک و خودرو اتفاق افتاده بود و با وجود سردرگمی کاربران‌، تمامی سایت‌ها هنوز هم از انتشار قیمت خودرو و ملک پرهیز می‌کنند. اما شوک دوم گویا چنان بنیادی است که هیچ یک از سایت‌های اینترنتی بزرگ پای کار نیامده‌اند و با وجود تاکید معاونت فضای مجازی دادستانی به اجرای این رویه جدید از اول مهر ماه‌، مشاهدات نشان می‌دهند استارتاپ‌های بزرگ ایرانی در این مورد موضع یکسانی دارند و تمایلی به اجرای آن ندارند.

■ امتا چیست؟

امتا یا همان سامانه احراز هویت مشتریان فضای مجازی به شکل خیلی ساده یک سایت برای ثبت اطلاعات کسانی است که می‌خواهند در پلتفرم‌هایی چون شیپور و باما و دیوار و ایسام و… آگهی درج و کالایی را بخرند یا بفروشند‌. به گونه‌ای که اطلاعات شخصی تمامی آگهی دهندگان با ارائه مدارک معتبر باید راستی آزمایی شود.

این سامانه متعلق به مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صمت است و البته مورد حمایت معاونت فضای مجازی دادستانی‌. با ورود به سایت امتا به نشانی ecsw.ir با این نکته مواجه می‌شوید که این سامانه با درخواست کاربران ایجاد شده است و مشتریان دیگر لازم نیست در وب‌سایت‌های کسب‌وکارهای گوناگون ثبت نام کنند و نام کاربری و رمز عبورهای متعدد را به خاطر بسپارند و اجازه سطح دسترسی کسب‌وکارها به اطلاعات شخصی‌شان را نیز خود مدیریت می‌کنند.

کسب‌وکارهای الکترونیکی نیز با استفاده از این سامانه، می‌توانند مشتریان خود را احراز هویت نمایند و با مشکلات و محدودیت‌های مربوط به آن مواجه نگردند. ادعایی که به نظر می‌رسد حداقل در مورد کسب‌و‌کارهای الکترونیکی درست درنیامده است و هیچ یک با سیستم متمرکز احراز هویت موافق نیستند. قطعا کاربران اینترنتی که سادگی و در دسترس بودن این سایت‌ها برایشان مزیت بوده حاضر نیستند از احراز هویت خود در یک سامانه دولتی استقبال کنند.

■ چرا امتا اجرایی نشد؟

مدیران پلتفرم‌های بزرگ اینترنتی معتقدند این احتمال وجوددارد که در صورت اجرایی شدن این طرح وزارت صمت و همین‌طور طرح‌های دیگر که عموما با هدف نظارت بیشتر بر معاملات و فعالیت‌های کاربران در فضای مجازی مطرح شده‌اند و به شکل طبیعی رقبای سنتی آنها ( مثل اتحادیه‌های مشاوران املاک و خودرو) مدافعش هستند‌، کاربران به بسترهای ارتباطی دیگر مانند کانال‌های تلگرامی و واتس‌آپی یا صفحات اینستاگرامی سوق داده می‌شوند و چه بسا رقبای خارجی بزرگ از این فرصت برای حذف کسب و کارهای ایرانی استفاده کنند. فعالان کسب‌وکارهای اینترنتی چهار ایراد اساسی را به امتا وارد می‌دانند و معتقدند برای کم کردن جرائم فضای مجازی باید به راهکارهای اصولی‌تر متوسل شد تا راهکارهایی که بیشتر باعث خواهد شد کاربران به سمت مکان‌های تاریک‌تر فضای مجازی سوق پیدا کنند. این چهار ایراد را مرور می‌کنیم:

1. استارتاپ‌ها با آمار و ارقام تاکید می‌کنند کلاهبرداری‌های اینترنتی در حوزه‌هایی غیر از خودرو و املاک رخ می‌دهد زیرا خریداران برای خرید خودرو در نهایت باید آن را سند بزنند و در یک مرجع قانونی آن خرید و فروش را به ثبت برسانند و تاپیش از رسمی شدن معامله پولی جابه‌جا نمی‌شود. سوال آن‌ها اینجاست که چرا احراز هویت دقیقا برای این دو خدمت اجباری شده؟ آن هم در مرحله ثبت آگهی نه فروش محصول!
2. کارشناسان کسب‌وکارهای اینترنتی می‌گویند استفاده از این سامانه باعت می‌شود تا کاربران از سایت‌های آگهی‌های آنلاین و قانونی کمتر استفاده کنند و به انتشار آگهی در اینستاگرام و تلگرام که هیچ نظارتی بر آن‌ها نیست، روی بیاورند. به گفته پلیس فتا همین حالا بیشترین میزان تخلفات مالی اینترنتی در اینستاگرام اتفاق می‌افتد.
3. یکی از مشکلات بزرگ این پروسه آن است که کاربران پلتفرم‌ها در زمان ثبت آگهی روی سایت‌های اینترنتی ناگهان باید به سایت امتا هدایت شوندکه در آنجا با یک پروسه طولانی رو‌به‌رو می‌شوند. این دسته از کاربران پس از ثبت اطلاعات خود در سامانه امتا که گویا ایرادات زیادی هم تا اینجا داشته باید دوباره به سایت اینترنتی موردنظر خود بازگردند و پروسه ثبت آگهی را ادامه دهند! فعالان کسب‌وکارهای استارتاپی می‌گویند این‌که کاربر را از وسط یک پروسه مجبور کنید از سایت شما خارج شود و وارد یک سایتی شود که شما هیچ توضیح شفافی در مورد معماری فنی و نظارتی آن ندارید یک وقفه کشنده در فرآیندهای کسب‌وکار تلقی می‌شود و ریزش زیاد کاربران سایت‌های رسمی کسب‌وکاری ایرانی را در پی خواهد داشت.
4. تجربه بد سامانه‌های مشابه اما یکی از بزرگ‌ترین استدلال‌های پلتفرم‌های اینترنتی در مورد امتاست. سامانه‌ای که همین حالا هم به گفته آن‌ها کارنامه‌اش در ماجرای احراز هویت خریداران خودرو از سایپا و ایران خودرو نشان داده که مشکلات بسیار زیادی دارد. از جمله این‌که سیمکارت‌های اعتباری را شناسایی نمی‌کند. در برخی موارد کد احراز هویت برای مشتریان ارسال نمی‌شود. تایید کدپستی نیز با مشکلات گسترده‌ای روبه‌رو است و معمولا با پیغام خطا مواجه می‌شود.

■ اعتراض باما و شیپور به چیست؟

* نیما اشرف‌زاده مدیر بازاریابی «شیپور» تاکید می‌کند از زمان صدور نامه دادستانی درباره امتا، آنها و چندین کسب و کار آنلاین دیگر خواستار برگزاری جلساتی پیرامون موضوع سامانه امتا با مقامات مسئول شده‌اند اما هیچ یک از نامه‌ها پاسخ شفافی دریافت نکرده است. او به سایت دیجیاتو گفته آنها نمی‌دانند درباره مشکلاتی که اجرایی شدن این طرح دارد، باید با چه کسی صحبت کنند. «در وهله اول، با اجرایی شدن این طرح قرار است مشتریان از پلتفرم ما خارج شوند و در سامانه امتا احراز هویت شوند و دوباره به پلتفرم ما برگردند؛ این اتفاق که کاربر ما از مجموعه خارج و درگیر یک فرآیند دیگر شود، قطعا به رابط کاربری پلتفرم‌ها آسیب خواهد زد و مشتریان را کمتر خواهد کرد. با اعطای یک API به راحتی می‌توان جلوی چنین مشکلی را گرفت و دسترسی به ما داده شود تا بتوانیم در آن واحد این احراز هویت را انجام دهیم.» اشرف‌زاده با اشاره به قوانین ضد انحصار که از قضا این روزها از سوی دولت در مورد استارتاپ‌ها دارد اعمال می‌شود می‌گوید: «استفاده از تنها یک سامانه برای احراز هویت مخالف این طرح‌ها و صحبت‌هاست. باید چندین سامانه برای احراز هویت وجود داشته باشد تا صاحبان پلتفرم خودشان ببینند بهتر است با کدام یک کار کنند. هم‌اکنون سامانه شاهکار هم وجود دارد، چرا شاهکار اجباری نشد و امتا شد؟» اشرف‌زاده باور دارد مسئله احراز هویت مسئله‌ای نیست که توپ آن در زمین کسب‌وکارها قرار بگیرد «نباید مشکل احراز هویت را گردن کسب‌وکارها انداخت. وقتی سیمکارت‌های بی‌نام و نشان در بازار وجود دارد، مشکل از اپراتورها یا دفاتر خدماتی است که چنین سیمکارت‌هایی را صادر می‌کنند. سامانه‌های مذکور نمی‌توانند جلوی این سیمکارت‌ها را بگیرند و دولت و مراجع دیگر باید فکری به حال صدور این سیمکارت‌ها و مواردی که هم‌اکنون در بازار توزیع شده انجام دهند.»

محمد‌حسن فرازمند، مدیر بازاریابی «باما» هم با انتقاد از امتا تاکید کرده هنوز همکاری با امتا به طور صددرصدی از سوی مجموعه‌ها شکل نگرفته و آنها امیدوار هستند که این موضوع از طریق مراجع قانونی پیش برود و مشکلات آن حل‌وفصل شود. به باور فرازمند، اجرایی شدن چنین طرحی با شرایط کنونی‌اش به کسب‌وکارها ضربه خواهد زد. مدیر بازاریابی باما باور دارد که هیچ‌ کسب و کاری با مسئله مهمی مانند احراز هویت مخالف نیست و آنها نیز از این قاعده مستثنا نیستند. اما او تاکید دارد که باید این مسئله را اصولی پیش برد تا بتوان تمام بازیگران آنلاین کشور را همراه کرد: «سیمکارت‌های بی‌نام و نشانی که در کشور وجود دارد ممکن است خطرات بسیار بزرگ‌تری را بیافرینند و جرائم اینترنتی کوچک‌ترین آنها باشد. تعیین و تکلیف وضعیت این سیمکارت‌ها بسیار مهم است چراکه شاید جرائم بسیار بزرگی با آنها رخ بدهد که قابل پیگیری نباشد.»

* جعفر محمدی، عضو کمیسیون تجارت الکترونیک سازمان نظام صنفی رایانه‌ای هم با نقد امتا می‌گوید که الزام همه کاربران پلتفرم‌های اینترنتی به بارگذاری اطلاعات خود در این سامانه می‌تواند منجر به بارگذاری تقاضای بسیار بالا در این سامانه و قفل شدن و از کار افتادن آن و فلج شدن کسب‌وکارها شود.

* فرشاد وکیل‌زاده، دبیر اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی هم همین نگرانی را دارد وقتی که تاکید می‌کند کسب وکارهای مجازی با بحث احراز هویت هیچ مشکلی ندارند ولی از نحوه کارکرد این سامانه نگران هستند چرا که به گفته وکیل‌زاده در فرآیند کاری کسب‌وکارهای مجازی اخلال ایجاد می‌کند.

* باید دید با موج اعتراضی که از اکوسیستم کسب‌وکارهای آنلاین بلند شده، معاونت فضای مجازی و دیگر تصمیم‌گیرندگان این حوزه چطور می‌خواهند فعالان این حوزه را راضی نگه دارند و چه تغییراتی در تصمیم‌های خود اعمال خواهند کرد.