آیا رقابت‌های استارتاپی داغ می‌شود؟

دنیای‌اقتصاد: اکوسیستم استارت‌آپی کشور این روزها خود را برای نبرد جدی رقابتی آماده می‌کند؛ نبردی که احتمالا دو بازیگر بزرگ آن در یک‌طرف قرار دارند و یک بازیگر تازه‌‌‌نفس در طرف دیگر. آن‌طور که از اخبار این روزها برمی‌‌‌آید، پیش‌بینی می‌شود ورود این بازیگر جدید، برای اسنپ و دیجی‌‌‌کالا به عنوان شرکت‌های بزرگ و باسابقه اکوسیستم چالش زیادی ایجاد کند.

اگرچه زمزمه ورود این بازیگر با نام «اُفود» (OFood) سر زبان‌ها افتاد و صرفا ظن رقابت با اسنپ‌‌‌فود را ایجاد کرد؛ اما بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که اُفود تنها یکی از مجموعه استارت‌آپ‌‌‌هایی است که قرار است ذیل شرکت‌های سرمایه‌گذاری گلرنگ و کوروش فعالیت خود را آغاز کند. این سرمایه‌گذاران، پیش‌تر اُکالا (OKala) را به عنوان مجموعه‌‌‌ای برای ارسال کالاهای سوپرمارکتی و به اصطلاح تندمصرف (FMCG) تحت مدیریت داشتند. حالا هم اخباری از فعالیت استارت‌آپ دیگری با نام اوزون‌‌‌کارت (OZone Card) به گوش می‌رسد که در زمینه ارائه تسهیلات مالی و اعتباری فعالیت می‌کند. تمام این اخبار در کنار اعلام رسمی خرید استارت‌آپ الوپیک توسط هلدینگ گلرنگ، این گمانه‌‌‌زنی را تقویت می‌کند که به‌زودی شاهد ظهور یک سوپراپلیکیشن جدید مشابه اسنپ و دیجی‌‌‌کالا خواهیم بود که مجموعه‌‌‌ای از خدمات لجستیکی، خرده‌‌‌فروشی آنلاین، سفارش غذای آنلاین، خرید اعتباری و پرداخت الکترونیک را ارائه خواهد کرد.

جرقه این رقابت جدی که پیش‌بینی می‌شود تحولی نسبی در اکوسیستم استارت‌آپی کشور ایجاد کند، با انتشار اخبار یک استارت‌آپ جدید با نام اُفود زده شد؛ استارت‌آپی که قرار است در زمینه سفارش آنلاین غذا و کالاهای تندمصرف فعالیت خود را آغاز کند و به نوعی، رقیبی جدید برای «اسنپ‌‌‌فود» و «دیجی‌‌‌کالا جت» باشد. اکنون بیشترین سهم بازار عرضه و سفارش آنلاین غذا در اختیار اسنپ‌‌‌فود است، اما همیشه میدان این حوزه از رقیب خالی نبوده و بازیگران زیادی در تمام این سال‌ها ایجاد و به‌تدریج تعطیل شده‌‌‌اند. ریحون، چنگال، چیلیوری، دلینو و… تنها شماری از نام‌‌‌هایی هستند که در این سال‌ها پا به عرصه رقابت در زمینه سفارش آنلاین غذا گذاشته‌‌‌اند و پس از مدتی یا تماما از بازار خارج شده یا غائله را واگذار کرده و تسلیم رقیب قدرتمند خود شده‌‌‌اند.

با وجود این حالا گفته می‌شود که گروه گلرنگ و زیرمجموعه آن، یعنی گروه سرمایه‌گذاری کوروش که پیش‌تر نیز فعالیت‌‌‌هایی در زمینه عرضه اینترنتی‌‌‌ کالاهای تندمصرف داشته‌‌‌اند، قرار است شانس خود را در زمینه عرضه اینترنتی غذا نیز امتحان کنند. اگرچه با پیگیری‌‌‌های خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» مشخص شد که این دو مجموعه فعلا تمایلی به رسانه‌‌‌ای کردن جزئیات بیشتر درباره کسب‌وکار و اهداف آتی خود ندارند، اما با گشت‌‌‌وگذاری در شبکه‌‌‌های اجتماعی مختلف، می‌‌‌توان به اطلاعات نسبتا خوبی درباره این استارت‌آپ دست پیدا کرد.

امین سلامی پرگو، مدیرعامل و بنیان‌گذار اُفود با انتشار پستی در پلتفرم لینکدین، به تحلیل وضعیت بازار سفارش آنلاین غذا پرداخته و با اعلام آغاز رسمی فعالیت این استارت‌آپ، آمارهایی را از وضعیت رقابت در این حوزه ارائه کرده است. براساس گفته‌‌‌های سلامی پرگو، اکنون اندازه بازار سفارش غذا در ایران ۳.۵میلیارد دلار تخمین زده می‌شود که با توجه به نرخ فعلی دلار ارزشی بیش از ۱۷۷همت دارد. او حجم بازار آنلاین غذا از این بازار را ۱۷‌درصد (حدود ۳۰همت) اعلام کرده و افزوده ‌‌‌است: «از کل حجم بازار آنلاین غذا حدود ۱۵‌درصد سهم پلتفرم‌‌‌های فروشگاه‌‌‌های زنجیره‌‌‌ای و بازیگران محلی است و ۸۵درصد آن سهم بازیگر فعلی این حوزه است. اگر متوسط ارزش هر سفارش غذا را به طور میانگین ۳۰۰هزار تومان در نظر بگیریم، روزانه حدود ۲۵۰‌هزار تا ۲۸۰‌هزار سفارش آنلاین غذا از سرویس‌‌‌های مختلف غذا، کافه و… وجود دارد. اما مولفه‌‌‌های تاثیرگذار در بهبود وضعیت رقابت و سرویس‌‌‌دهی به مشتریان در بازاری با این خصوصیات و ابعاد چه چیزهایی می‌‌‌تواند باشد؟ مدیرعامل اُفود در ادامه افزوده است: «بدون‌‌‌شک یکی از شاخصه‌‌‌های مهم رضایتمندی مشتری، داشتن قدرت انتخاب است. امکان انتخاب، در وضعیت فعلی بازار تحویل غذای ایران، با از بین رفتن فرصت رقابت، از مردم گرفته شده است. اما ماجرای امروز، از دیروز متفاوت خواهد بود و با توجه به تفاوت شرایط بازار، تمرکز بیشتر روی ارائه سرویس بهتر و سریع‌تر به جای صرف انرژی و هزینه برای کسب انحصار بازار، امکان تغییر قواعد بازی را فراهم می‌کند.» با این حساب اگر اُفود بتواند به وعده‌‌‌های خود جامه عمل بپوشاند، باید انتظار تغییر معادلات در زمینه سفارش آنلاین غذا و خلق تجربه‌‌‌ای متفاوت برای مردم و رستوران‌‌‌ها را داشت.  مدیرعامل فعلی استارت‌آپ تازه‌‌‌نفس اُفود، با این حوزه بیگانه‌‌‌ نیست و سابقه فعالیت در مجموعه اسنپ به‌عنوان بنیان‌گذار اسنپ ساپلای (مجموعه تهیه مواد اولیه برای رستوران‌‌‌ها) را نیز در کارنامه دارد. اما باز هم بعید است که تغییر معادلات فعلی به‌سادگی رقم بخورد و شاید به‌زودی شاهد دعوای حقوقی تازه‌‌‌ای، مشابه آنچه پیش‌تر میان چیلیوری و اسنپ‌‌‌فود اتفاق افتاد باشیم. اگرچه در کشاکش این اختلافات، شورای رقابت اتهام مطرح‌شده علیه اسنپ‌‌‌فود مبنی بر رفتار انحصارگرایانه‌‌‌اش در بازار را تایید کرد و به نفع چیلیوری رای داد، اما باز هم در نهایت این استارت‌آپ فعال در زمینه توزیع غذا، در مقابل رقیب قدرتمند خود شانسی برای ادامه بقا نیافت و در نهایت به دنبال شیوع ویروس کرونا، کسب‌وکار خود را تعطیل کرد. در ادامه نیز علیرضا صادقیان، مدیرعامل چیلیوری در پستی که در شبکه‌‌‌های اجتماعی منتشر کرد، از کنار گذاشتن اختلافات و پیوستن به گروه اسنپ، به عنوان معاون استراتژی، خبر داد. با این‌‌‌ حال وی در صحبت‌های خود، رویکرد انحصاری اسنپ در بازار را یکی از دلایل اصلی تعطیلی چیلیوری خواند.

با این حال، آن‌طور که از اظهارات برخی از رستوران‌‌‌های طرف قرارداد اسنپ‌‌‌فود برمی‌‌‌آید، این استارت‌آپ هنوز نیز بندهایی را با رویکرد حفظ رفتار انحصاری پیشین خود در قراردادهای همکاری با این مجموعه‌‌‌ها می‌‌‌گنجاند و بعید است رستوران‌‌‌های همکار اسنپ‌‌‌فود، بتوانند شانس همکاری با اُفود را نیز پیدا کنند. در نتیجه با نفوذ بالای اسنپ‌‌‌فود در میان رستوران‌‌‌های مختلف، موفقیت اُفود در این بازار در هاله‌‌‌ای از ابهام است و باید دید این مجموعه، چه رویکردی را در پیش خواهد گرفت. آن‌طور که منابع غیررسمی اعلام کرده‌‌‌اند، گویا تمرکز اُفود بر دارک‌‌‌کیچن و دارک‌استور است و قرار است با رستوران‌‌‌ها و سوپرمارکت‌‌‌هایی که فقط سفارش بیرون‌‌‌بر آنلاین (شامل غذا، شیرینی و کالای سوپرمارکتی) دارند همکاری کند.

قوت لجستیکی حریف

با تمام ابهاماتی که درباره آینده این استارت‌آپ جدید در اکوسیستم وجود دارد، گروهی از کارشناسان حوزه، شانس نسبتا خوبی برای ثمربخشی تلاش‌‌‌های پیش‌‌‌رو قائل هستند. آنها با نیم‌‌‌نگاهی به پتانسیل‌‌‌های مالی هلدینگ گلرنگ به عنوان حامی این استارت‌آپ و همچنین توان و تجربه لجستیکی افق کوروش در مدیریت سرویس اُکالا، معتقدند که حضور اُفود در این عرصه دست‌کم قابل‌توجه خواهد بود. این شانس پس از آن تقویت شد که خبر رسید گروه گلرنگ حتی استارت‌آپ الوپیک را که در مالکیت سرآوا قرار داشت، به طور کامل خریداری کرده و قرار است از آن برای تقویت ناوگان لجستیکی استارت‌آپ جدید خود استفاده کند. این خبر به حدی جذاب بود که حتی در کنار آن، پای برخی شایعات نیز به این مساله باز شد. در این شایعات گفته می‌‌‌شد که گلرنگ حتی ۷۰‌درصد از سهام تاکسی اینترنتی تپسی را نیز خریداری کرده و قرار است از ظرفیت‌‌‌های آن برای بهبود رویکرد جدید خود استفاده کند. با این حال این خبر به‌سرعت از سوی تپسی تکذیب و اعلام شد که تغییری در ساختار سهامداری شرکت ایجاد نشده است. اگرچه هنوز استارت‌آپ‌های جدید و شرکت‌های مالک آنها، تمایلی به افشای اطلاعات بیشتر درباره برنامه‌‌‌های خود ندارند، فضای شبکه‌‌‌های اجتماعی مرتبط با استارت‌آپ‌‌‌ها، خصوصا ایکس (توییتر سابق)، پر است از اظهارنظرها و تحلیل آنچه پیرامون سرمایه‌گذاری‌‌‌های جدید هلدینگ گلرنگ در جریان است.

یکی از کاربران با اشاره به اطلاعاتی که اجازه افشای بیشتر آن را ندارد، از گسترده بودن برنامه‌‌‌های این شرکت خبر داد. او با اشاره به تغییراتی که در سیستم فکری این هلدینگ ایجاد شده و تیم جدیدی که زمام امور بخش‌‌‌هایی از واحد سرمایه‌گذاری هلدینگ گلرنگ را بر عهده گرفته‌‌‌اند، تاکید کرد: هنوز اطلاعات و داده‌‌‌های بخش زیادی از فعالیت‌‌‌های این مجموعه منتشر نشده و با اعلام آنها، اکوسیستم بیش از این شگفت‌‌‌زده خواهد شد.

کاربری دیگر نیز با اشاره به فعالیت‌‌‌های اخیر این هلدینگ تصریح کرد: تجربه باارزش این شرکت طی چند سال اخیر، در کنار فناوری‌‌‌محور شدن امور لجستیک و زنجیره تامین آن، باعث خواهد شد که این استارت‌آپ (اُفود)، با تمام جو سنگینی که در بازار فعلی وجود دارد، شانس خوبی برای رقم زدن رقابت جدی و نفس‌‌‌گیر با اسنپ داشته باشد. این کاربر معتقد است که تیم فعال در این هلدینگ، به‌واسطه فعالیت‌‌‌هایی که تا این زمان داشته‌‌‌اند، درک بسیار خوبی در استفاده از سرویس‌‌‌های «مکان‌‌‌مبنا»، الگوریتم‌‌‌های مسیریابی و تخمین ترافیک لحظه‌‌‌ای دارند و همین می‌‌‌تواند به ایجاد تجربه‌‌‌ای بهینه در زمینه تحویل سفارش‌ها و همچنین تامین کالا در کل شبکه فروشگاهی آنها کمک کند.

در انتظار سوپراپلیکیشن جدید

در کنار اخباری که پیرامون ورود هلدینگ گلرنگ به بحث سفارش آنلاین غذا و دیگر کالاهای زودمصرف به گوش می‌‌‌رسد، اخباری از فعالیت یک مجموعه نسبتا جدید دیگر تحت مالکیت این شرکت نیز منتشر شده است. «دارتیل» که یک خرده‌‌‌فروشی آنلاین با رویکرد بازارگاهی (marketplace) است، فعالیتی مشابه دیجی‌‌‌کالا دارد و قرار است در قالب وب و اپلیکیشن، بستری برای خرید ارزان و سریع برای کاربران فراهم کند. آن‌طور که در اخبار آمده، دارتیل فعلا فقط در تهران فعالیت می‌کند و مشتریان با استفاده از خدمات آن قادر خواهند بود تا سفارش‌های خود را ظرف کمتر از ۲۴ساعت تحویل بگیرند. گویا بخشی از هدف گلرنگ در خرید الوپیک نیز کمک به بهبود شبکه لجستیکی دارتیل بوده است و قرار است سفارش‌های ثبت‌شده در این پلتفرم، با ناوگان الوپیک به دست مشتریان برسد. فعلا این فروشگاه نیز مانند بازیگران پیشین ازجمله اسنپ و دیجی‌‌‌کالا، تلاش دارد با ارائه پیشنهادهایی مانند ارسال رایگان، تخفیف و… نظر مخاطبان را به خود جلب کند و جای پای خود را به‌عنوان سرویس‌‌‌دهنده جدید در این حوزه محکم کند.

اوزون‌‌‌کارت دیگر استارت‌آپ نوظهور ذیل این هلدینگ است که به‌تازگی صفحه اصلی سایت خود را بالا آورده و تلاش دارد کنجکاوی کاربران را برانگیزد. در کنار این ورود نسبتا کم‌‌‌سروصدای اوزون‌کارت به اکوسیستم، اخباری از محور فعالیت‌‌‌های این استارت‌آپ نیز منتشر شده است. آن‌طور که در اخبار آمده، این استارت‌آپ قرار است با مجموعه‌‌‌های مختلف ارائه‌دهنده خدمات مالی و اعتباری وارد همکاری شده و در قامت یک سرویس تسهیل‌‌‌گر پرداخت عمل کند. در واقع هدف از این همکاری‌‌‌ها، تجمیع تمامی پتانسیل‌‌‌های مالی مثل وام، کد تخفیف و… برای کاربران خواهد بود تا افراد راحت‌‌‌تر بتوانند از این خدمات استفاده کنند و به عبارتی زندگی اقتصادی آنها تسهیل شود. سیامک راثی‌‌‌پور، مدیر توسعه کسب‌وکار اوزون‌‌‌کارت، در گفت‌‌‌وگویی که اخیرا با دیجیاتو داشت، با اشاره به قرارداد همکاری منعقدشده میان این مجموعه و ازکی‌‌‌وام و برنامه‌‌‌های همکاری با دیگر ارائه‌‌‌دهندگان خدمات اعتباری و مالی تشریح کرد: «ازکی‌‌‌وام به عنوان اولین ارائه‌‌‌دهنده خدمات اعتباری در اوزون‌‌‌کارت، این امکان را برای کاربران خود مهیا می‌کند تا بتوانند تسهیلات دریافتی از ازکی‌‌‌وام را با سایر دارایی‌‌‌های مالی خود در اوزون‌‌‌کارت تجمیع کرده و در شبکه گسترده پذیرندگان با بیش از سه‌هزار نقطه پذیرش، به صورت آنلاین و آفلاین خرج کنند.» او در ادامه تصریح کرد: «ارائه‌‌‌دهندگان خدمات مالی اعتباری با اتصال به زیرساخت اوزون‌‌‌کارت، نه‌تنها نیازمند ارتباط مستقیم با پذیرندگان نخواهند بود، بلکه عملیات مربوط به تسویه‌‌‌های مالی، مغایرت‌‌‌گیری، یکپارچه‌‌‌سازی نرم‌‌‌افزاری فی‌‌‌مابین آنها و پذیرندگان توسط اوزون‌‌‌کارت تسهیل خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود اوزون‌کارت، قطعه مالی پازل سوپراپ جدید گلرنگ باشد و سرویس‌‌‌هایی مشابه آنچه سرویس‌‌‌های پرداختی و اعتباری شرکت‌های اسنپ، دیجی‌‌‌کالا، ازکی و… ارائه می‌دهند ایجاد کند.

رویکرد ایجاد سوپراپلیکیشن از طریق خرید استارت‌آپ‌‌‌های کوچک و تجمیع آنها تحت نام یک برند سرمایه‌گذار، رویه‌‌‌ای است که از چند سال پیش در تمام دنیا و حتی ایران در پیش گرفته شده است. حالا گلرنگ نیز به تاسی از بازیگران دیگر این حوزه، قصد دارد مجموعه‌‌‌ای از خدمات آنلاین را که به ساده شدن زندگی مردم کمک کند، از طریق سرمایه‌گذاری‌‌‌ها و خرید کسب‌وکارهای جدید، گرد هم جمع کند. پیش‌بینی می‌شود با ورود این بازیگر، بازار رقابت در حوزه‌‌‌های مختلف خدمات آنلاین داغ و رقابتی شود و این خبر خوبی برای مصرف‌کنندگان نهایی خواهد بود. اکوسیستم استارت‌آپی کشور در چند سال اخیر و با مسدود شدن مسیر جذب سرمایه‌گذاری خارجی، روزهای کم‌‌‌فروغی را سپری می‌‌‌کرد و با فراهم نبودن زمینه برای خروج سرمایه‌گذاران (اگزیت موفق) و ورود به سرمایه‌گذاری جدید، همان اندک انگیزه برای مشارکت در توسعه استارت‌آپی نیز از بین رفته بود. از سوی دیگر، با حذف یا شکست تدریجی استارت‌آپ‌های کوچک‌تر و فراهم نبودن ورود بازیگران جدید، سایه انحصار بیش از هر زمان دیگری بر اکوسیستم سنگین می‌‌‌شد و بدون شک کاربران، بازنده نهایی این فضای انحصاری بودند. با این حساب حالا و با ورود یک بازیگر جدید، شاید امید به بازگشت روزهای رقابت و رشد – دست‌‌‌کم اندکی- تقویت شود.

منبع گزارش: دنیای‌اقتصاد